با سمی‌ترین مار ایران، کبرای خزر آشنا شوید

کبرای خزری (Naja oxiana) که به آن مار کبرا آسیای میانه، مار ملاقه، کبرا Oxus یا کبرای ایرانی نیز گفته می شود، گونه ای از مارهای سمی از خانواده Elapidae است.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، این گونه بومی آسیای مرکزی است؛ در سال ۱۸۳۱ توسط کارل آیشوالد کشف شد و برای سال‌ها به عنوان زیرگونه‌ای از مار کبرا هندی در نظر گرفته می‌شد تا اینکه تجزیه و تحلیل ژنتیکی آن را به عنوان گونه‌ای متمایز نشان داد.
بیشتر بخوانید:

کارل آیشوالد، طبیعت‌شناس آلمانی بالتیک، مار کبرا خزر را در ابتدا با نام Tomyris oxiana در سال ۱۸۳۱ کشف کرد. الکساندر استراوخ طبیعت شناس روسی آن را در سال ۱۸۶۸ در تیره ناجا قرار داد. نام عمومی ناجا، لاتینی کردن کلمه سانسکریت nāgá (नाग) به معنای “کبرا” است. لقب خاص oxiana از کلمه Ōxus در لاتین یا Ὦξος (Ôxos) در یونانی گرفته شده است و اشاره به نام باستانی رودخانه آمودریا دارد.

در بیشتر قرن بیستم، همه کبراهای آسیایی زیرگونه مار کبرای هندی (ناجا ناجا) در نظر گرفته می شدند. در این دوره، نام‌های فرعی N. naja oxiana و N. naja caeca برای جمعیت‌های مقیاس ساده N. naja از شمال هند و همچنین جمعیت‌های مربوط به مار کبرا خزر به کار رفت. رنگ‌بندی و اندازه بسیار متغیر در گونه‌های منفرد، طبقه‌بندی را تا زمان ظهور تجزیه و تحلیل ژنتیکی دشوار می‌کرد.

یک مطالعه DNA میتوکندریایی روی مارهای کبرا آسیایی در زیرجنس ناجا نشان داد که مار کبرا خزر از دودمانی که باعث پیدایش مار کبرا (Naja kaouthia) و مار کبرا آندامان (Naja sagittifera) در حدود ۳.۲۱ میلیون سال پیش شد، جدا شده است. به نظر می رسد که این گونه علیرغم جدایی جمعیت ناشی از کوه های هندوکش از نظر ژنتیکی همگن است.

بنابر داده‌های وزارت جهاد کشاورزی زهر مارها عمدتاً از پروتئین ها و پپتیدهای مختلفی تشکیل شده است که بسته به منابع جغرافیایی آنها دارای اثرات سمی و دارویی هستند. ناجا ناجا اکسیانا یکی از مهم ترین مارهای سمی در ایران و آسیای میانه است. نیش این نوع مار می تواند باعث درد و تورم شدید و همچنین مسمومیت عصبی شود. بدون درمان پزشکی، علائم به سرعت بدتر می شود و مرگ می تواند به زودی رخ دهد.