دندان درآوردن نوزاد؛ زمان، علائم و راه‌های تسکین درد

زمان مراجعه به پزشک
مراحل رویش و تکامل دندان‌های شیری

بعد از تولد، دندان‌های شیری به‌تدریج در زمان‌های مختلف از لثه بیرون می‌آیند. دندان‌پزشکان رابطه هوش و دندان درآوردن نوزاد را رد می‌کنند و معتقدند که زمان رویش دندان‌ها از یک الگوی خانوادگی پیروی می‌کند. با این حال، می‌توان این انتظار را داشت که کودک تا سن سه سالگی تمام ۲۰ دندان اصلی خود را داشته باشد.

ذکر این نکته ضروری است که زمان ظاهر شدن دندان‌ها می‌تواند از کودکی به کودک دیگر متفاوت باشد، اما به‌طور کلی می‌توان زمان دندان درآوردن نوزاد را به مراحل زیر تقسیم‌بندی کرد:
زمان دندان درآوردن کودک از فک پایین

دو دندان ثنایای مرکزی (در قسمت میانی فک قرار دارند): ۶ تا ۱۰ ماهگی
دو دندان ثنایای لترال یا جانبی (دو طرف دندان‌های مرکزی قرار دارند): ۱۰-۱۶ ماهگی
دو دندان نیش: ۱۷ تا ۲۳ ماهگی
دو دندان آسیاب اول: ۱۴ تا ۱۸ ماهگی
دو دندان آسیاب دوم: ۲۳ تا ۳۱ ماهگی

زمان دندان درآوردن کودک از فک بالا

دو دندان ثنایای مرکزی: ۸ تا ۱۲ ماهگی
دو دندان ثنایای لترال یا جانبی: ۹ تا ۱۳ ماهگی
دو دندان نیش: ۱۶ تا ۲۲ ماهگی
دو دندان آسیاب اول: ۱۳ تا ۱۹ ماهگی
دو دندان آسیاب دوم: ۲۵ تا ۳۳ ماهگی

در نهایت، ۳۲ دندان دائمی جایگزین ۲۰ دندان شیری کودک خواهند شد. سن از دست دادن دندان‌های شیری هم می‌تواند بین کودکان مختلف متفاوت باشد، اما در بیشتر موارد این اتفاق در حدود ۶ سالگی رخ می‌دهد. کودکان ابتدا دندان‌های ثنایای مرکزی خود را در حدود ۶ یا ۷ سالگی از دست می‌دهند. آخرین دندان‌هایی که می‌افتند دندان نیش و دندان آسیاب هستند. اکثر کودکان تا سن ۱۲ سالگی این دندان‌ها را از دست می‌دهند.

دندان‌های آسیاب سوم (دندان‌های عقل) در کودکان وجود ندارند و معمولا در دوران نوجوانی از لثه بیرون می‌زنند. از آنجا که فضای کافی برای این دندان‌ها وجود ندارد، اغلب کشیده می‌شوند.

۲ روش عالی برای گرفتن کودک از پوشک (و ۵ نکته که باید بدانید)

علائم دندان درآوردن نوزاد

دندان درآوردن نوزاد در ۴ ماهگی

غالبا رویش دندان روی لثه و فک کودک تأثیر می‌گذارد، چون دندان شیری آماده است که از لثه عبور کند. وقتی دندان در زیر بافت لثه حرکت می‌کند، ممکن است این ناحیه کمی قرمز یا متورم به نظر برسد. از آنجا که دندان‌های آسیاب بزرگ‌تر هستند، نسبت به سایر دندان‌ها ناراحتی بیشتری ایجاد می‌کنند. علائم رایج دندان درآوردن نوزاد عبارتند از:

ریزش بزاق از دهان
خودداری از خوردن غذاهای جامد به ‌دلیل درد لثه
بی‌قراری یا کاهش خواب به‌ دلیل ناراحتی لثه
بردن دست‌ها به سمت دهان
بثورات خفیف در اطراف دهان به ‌دلیل تحریک پوست در اثر ریزش بزاق
مالش گونه یا گوش به ‌علت درد ناشی از رویش دندان آسیاب

اگر کودک شما سه تا ۱۲ ماهه است و این علائم را نشان می‌دهد، احتمالا در حال دندان درآوردن است و موضوع نگران‌کننده‌ای در میان نیست. اما باید به این نکته توجه کنید که بعضی از علائم به دندان درآوردن نوزاد مربوط نیستند، از جمله:

تب (به‌خصوص تب بالاتر از ۳۸/۳ درجه‌ی سانتی‌گراد)
بثورات روی بدن
آبریزش بینی
سرفه
اسهال یا استفراغ
کاهش اشتها برای خوردن غذاهای مایع

چنانچه هر یک از علائم فوق را در فرزندتان مشاهده کردید، تصور نکنید که ناشی از دندان درآوردن است و در صورت ادامه پیدا کردن با متخصص اطفال تماس بگیرید.
نکاتی برای کاهش درد ناشی از دندان درآوردن

وقتی سن دندان درآوردن نوزاد فرا می‌رسد و اولین دندان‌ها شروع به جوانه زدن می‌کنند، ممکن است درد بعضی از کودکان را آزار دهد و باعث بدخلقی و گریه‌ی آن‌ها شود. شما با استفاده از ترفندهای زیر می‌توانید به کاهش درد دندان درآوردن نوزاد کمک کنید:
۱. لثه‌های کودک را ماساژ دهید

کودکانی که در حال دندان درآوردن هستند، معمولا وقتی روی لثه‌هایشان فشار ملایم وارد می‌شود، احساس بهتری دارند. به همین دلیل، پزشکان توصیه می‌کنند لثه‌های کودک را با انگشت تمیز و به‌آرامی ماساژ دهید. این کار با افزایش خون‌رسانی به بافت لثه باعث کاهش التهاب و درد می‌شود.
۲. از کمپرس خنک استفاده کنید

حلقه دندان‌گیر

سرما هم می‌تواند التهاب را کاهش دهد. بعضی از والدین حلقه‌ی دندان‌گیر کودک را در یخچال (نه فریزر) می‌گذارند و سپس آن را به فرزندشان می‌دهند تا گاز بگیرد. متخصصان توصیه می‌کنند برای این کار از گردنبند دندان‌گیر استفاده نکنید، چون ممکن است کودک در اثر قورت دادن مهره‌ها خفه شود.

همچنین می‌توانید یک قاشق خنک را روی لثه‌های دردناک فرزندتان بمالید. برای احتیاط فقط در صورتی از قاشق سرد استفاده کنید که کودک هنوز دندان در نیاورده باشد. گاز گرفتن یک قاشق فلزی می‌تواند به دندان‌های ظریف کودک آسیب بزند. به‌علاوه، مراقب باشید که لثه‌های کودک برای مدت طولانی با سرما در تماس نباشند.
۳. از داروهای ضددرد کمک بگیرید

اگر سن فرزندتان کمتر از دو سال است یا لازم است بیش از یکی دو روز داروی مُسکن مصرف کند، حتما با پزشک مشورت کنید. به کودکان زیر ۶ ماه ایبوپروفن ندهید و هرگز برای تسکین درد کودکان از آسپرین استفاده نکنید.

مُسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن هم می‌توانند درد را کاهش دهند. در صورت استفاده‌ی صحیح، این داروها برای کودکان بی‌خطر هستند و می‌توانند درد مرتبط با دندان درآوردن را کاهش دهند، اما باید هر از گاهی از آن‌ها استفاده شود.
۴. از ژل‌های موضعی استفاده نکنید!

امروزه ژل‌های بی‌حس‌کننده‌ی موضعی که حاوی بنزوکائین یا لیدوکائین هستند برای کمک به تسکین درد ناشی از دندان درآوردن نوزاد به بازار عرضه شده‌اند. اما به گفته‌ی آکادمی اطفال آمریکا، این داروهای بی‌حس‌کننده برای کودکان مضر هستند و نباید از آن‌ها استفاده کرد.

به‌علاوه، سازمان غذا و داروی آمریکا در مورد استفاده از ژل‌های حاوی بنزوکائین هشدار داده است. این ژل‌ها ممکن است به مشکلی به نام متهموگلوبینمی (methemoglobinemia) منجر شوند که می‌تواند به‌ویژه برای کودکان زیر دو سال خطرناک باشد. این بیماری توانایی گلبول‌های قرمز را برای انتقال اکسیژن در سراسر بدن کاهش می‌دهد و باعث تنگی نفس، گیجی، سردرد و تپش قلب می‌شود. هر فردی که پس از مواجهه با بنزوکائین چنین علائمی دارد، باید بلافاصله به اورژانس برود.

نحوه‌ی مراقبت از دندان‌های کودک

مراقبت از دندان‌های کودک

حتی قبل از اینکه دندان‌های کودک دربیایند، رعایت بهداشت دهان و دندان مهم است:

تا زمانی که دندان‌ها شروع به درآمدن کنند، حداقل یک بار در روز لثه‌های کودک را با یک پارچه‌ی مرطوب تمیز کنید و بعد از دندان درآوردن، این کار را حداقل دو بار در روز به‌خصوص بعد از غذا خوردن انجام دهید.
بعد از یک سالگی می‌توانید برای تمیز کردن دندان‌های فرزندتان از مسواک کودک نرم، کمی خمیردندان بدون فلوراید و نخ دندان استفاده کنید. فلوراید بیش از حد ممکن است باعث فلوئوروزیس (تغییر رنگ دائمی دندان‌ها) شود. دندان‌های کودکان در سه سال اول زندگی آسیب‌پذیرتر هستند. به همین دلیل، خمیردندان حاوی فلوراید به‌ندرت برای کودکان کمتر از سه سال ضروری است.
کودکان هرگز نباید شیشه‌ی شیر را به گهواره یا تخت خود ببرند. شیرخشک، شیر مادر، شیر گاو، شیر سویا و آبمیوه همگی می‌توانند باعث پوسیدگی دندان شوند. مصرف میوه‌های چسبنده (مانند کشمش) یا سایر غذاهای سرشار از قند (مثل آبنبات) هم با افزایش پوسیدگی دندان مرتبط است.

زمان مراجعه به پزشک

هم دندان درآوردن و علائم آن و هم تب، اسهال و بهانه‌گیری در بین کودکان رایج است و ممکن است این علائم به‌طور تصادفی هم‌زمان رخ دهند. بسیاری از بیماری‌ها مثل عفونت‌های ویروسی باعث تب، گرفتگی بینی، سرفه، اسهال و بهانه‌گیری می‌شوند. اگر این علائم یا علائم نگران‌کننده‌ی دیگری را مشاهده کردید، آن‌ها را به دندان درآوردن نوزاد ربط ندهید و به پزشک مراجعه کنید.

حتی اگر کودک بدون هیچ مشکلی دندان دربیاورد، باید توسط دندان‌پزشک اطفال معاینه شود. انجمن دندان‌پزشکی آمریکا و آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کنند که اولین ویزیت دندان‌پزشکی در سن یک سالگی باشد.