ساپادیل: ابرمیوه ضدسرطانی که ناگهان طرفداران زیادی پیدا کرده است

مردم به میوه گراویولا یا واناوانا که بومی آمریکای جنوبی و آمریکای مرکزی است و مدت‌ها در طب سنتی مورد استفاده قرار دارد، علاقه‌مند شده‌اند.

به تازگی میوه گوشتی سبزرنگ نه‌چندان معروفی به نام ساپادیل که بومی آمریکای جنوبی و مرکزی است، مورد توجه مردم قرار گرفته است. از این میوه مدت‌ها در طب سنتی برای محافظت دربرابر عفونت‌های باکتریایی و حتی پیشگیری و درمان طیف گسترده‌ای از سرطان‌ها استفاده می‌شده است. اما ساپادیل یا سورسوپ چیست و چه خواصی دارد؟

ساپادیل (Annona muricata) درخت گل‌دار بومی آمریکای مرکزی و جنوبی است، اما امروزه در جزایر اقیانوس آرام، غرب آفریقا و جنوب شرقی آسیا نیز یافت می‌شود.

ساپادیل با نام‌های زیادی شناخته می‌شود، اما شاید معروف‌ترین آن «گراویولا» باشد و معمولاً هنگام استفاده به شکل مکمل به همین نام گراویولا به کار می‌رود. واناوانا و سورسوپ نیز از اسامی دیگر این میوه است. برای صدها سال، درمانگران طب سنتی از این میوه‌ی سبز خاردار، پوست درخت و برگ‌های آن برای در موارد مختلفی، از کنترل دیابت گرفته تا درمان عفونت‌ها و سرطان‌ها، استفاده کرده‌اند.

سال گذشته، ساپادیل و خصوصا میوه آن مورد توجه مردم و خصوصا جامعه سلامت در غرب قرار گرفت که به دنبال داروهای جایگزین ریشه‌دار در درمان‌های سنتی هستند. با‌این‌حال، در دنیای علم همچنان در مورد فواید آن اختلاف‌نظر وجود دارد. آنچه بیشتر کارشناسان بر آن توافق دارند، این است که به تحقیقات بیشتر در این زمینه نیاز داریم.

پژوهشگران در مقاله‌ای مروری که سال ۲۰۱۵ در مجله‌ی بین‌المللی علوم مولکولی منتشر شد، یادآور شدند که امیدوارکننده‌ترین اثرات گیاه مذکور که در مطالعات گذشته نشان داده شده، فعالیت ضدسرطانی و توانایی آن در مقابله با انگل و حشرات است. آن‌ها نتیجه‌گیری می‌کنند که به‌منظور درک عملکردهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی ترکیبات فعال و مکانیسم‌های دقیق پشت این فعالیت‌ها و پرورش محصولات دارویی و کشاورزی مبتنی بر آن، به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.

می‌دانیم میوه‌ی ساپادیل حاوی ترکیبات زیست‌فعالی مانند استوژنین‌ها، آلکالوئیدها، فلاونوئیدها و ویتامین‌ها است که به ویژه به‌دلیل توانایی آن‌ها در از بین‌بردن سلول‌های سرطانی، مفید درنظر گرفته می‌شوند.

به‌نوشته‌ی نیواطلس، استوژنین‌ها نه فقط در مهار سرطان بلکه در پیشگیری از آن نیز ممکن است موثر باشند. گرچه یکی از استوژنین‌های کلیدی یعنی آنوناسین با بیماری‌های تخریب‌کننده عصب ازجمله بیماری پارکینسون نیز در ارتباط بوده است.

پژوهشگران در سال ۲۰۱۲ دریافتند: «ترکیبات زیست‌فعال اصلی شناسایی‌شده در ساپادیل به‌عنوان استوژنین‌های آنوناسه‌ای طبقه‌بندی شده‌اند که کمپلکس یک میتوکندریایی را مهار می‌کنند و به کاهش تولید ATP منجر می‌شوند. به‌طورکلی، ترکیباتی که به‌طور طبیعی در عصاره‌ی گراویولا وجود دارند، چندین مسیر سیگنال‌دهی تنظیم‌کننده‌ی متابولیسم، چرخه‌ی سلولی، بقا و ویژگی‌های متاستاتیک سلول‌های سرطانی را مهار کردند. درنهایت، تغییر این عوامل باعث کاهش رشد تومورها و گسترش آن‌ها در پانکراس شد که نشان می‌دهد این محصول طبیعی ویژگی‌های امیدوارکننده‌ای در مقابله با سرطان کشنده دارد.»

افراد متخصص درزمینه‌ی زیست‌شناسی گیاهی می‌دانند واژه «آنوناسه‌ای» به خانواده آنوناسه اشاره دارد که شامل درختان میوه‌دار آشناتری مانند سیب کاستارد (Annona reticulata) می‌شود. هر دو گونه ویژگی‌هایی مشابهی مانند گوشت سفید خامه‌ای و ظاهر نسبتا ناخوشایند دارند، اما ازنظر ترکیب غذایی با هم فرق دارند.

یک فنجان میوه‌ی سورسوپ دارای ۱۴۸ کالری، ۷٫۴۲ گرم فیبر، ۳۷٫۸ گرم کربوهیدرات و ۳۰٫۵ گرم قند است، گرچه شاخص گلیسمی پایینی دارد. این میوه سرشار از ویتامین سی، پتاسیم، منیزیم و آنتی‌اکسیدان‌ها است. برخلاف ظاهرش، سورسوپ واقعاً خوشمزه است و طعمی با حالت بین توت‌فرنگی و موز دارد.

درحالی‌که مدتی است از سورسوپ به‌عنوان درمان تکمیلی برای بیماران مبتلا به سرطان استفاده می‌شود، هنوز داده‌های علمی کافی برای نتیجه‌گیری‌های بالینی وجود ندارد. گرچه، مقاله‌ی مروری دیگری در سال ۲۰۲۴ نشان داد که براساس تحقیقات موجود، ساپادیل به برخی دلایل از مدت‌ها پیش در طب سنتی مورد استفاده بوده است.

پژوهشگران اشاره کردند: «مرور سیستماتیک ما نشان داده است که عصاره‌ ساپادیل اثرات مفیدی بر سرطان دارد و ازطریق مهار رشد، مرگ سلولی و کشتن انتخابی سلول‌های سرطانی بدون آسیب به سلول‌های سالم، اثر سمی روی سلول‌های سرطانی دارد. علاوه‌براین، این گیاه ازطریق فعال‌سازی مسیر ضدالتهابی طی مسیر سنتز پروستاگلاندین‌ها به‌عنوان عامل ضدالتهاب عمل می‌کند.»

صرف‌نظر از مزایای بالقوه‌ی ضدمیکروبی، آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی، ساپادیل به‌عنوان نوروتوکسین نیز شناسایی شده و ممکن است در ایجاد مشکلات عصبی نقش داشته باشد. درحال‌حاضر پژوهشگران بر این باورند این اثرات ناشی از مصرف بیش‌ازحد آن است.

دانشمندان در مطالعه‌ا‌ی که سال ۲۰۲۲ در مجله Molecules منتشر شد، اشاره کردند: «مقادیر بالای استوژنین‌ها می‌توانند سمیت عصبی داشته باشند و ممکن است باعث اختلالات نورودژنراتیو شوند. برخی از آلکالوئیدهای موجود در ساپادیل بر سلول‌های عصبی تأثیر نیز می‌گذارند. با‌این‌حال، پژوهش‌های انجام‌شده روی اثرات نوروتوکسیک آنوناسین بیان می‌دارد که اختلالات نورودژنراتیو ناشی از این ترکیبات به دلیل تماس یا مصرف مداوم آن‌ها به وجود می‌آید. بنابراین، به تحقیقات بیشتر درباره‌ی سمیت ساپادیل و همچنین آزمایش‌های بالینی برای بررسی ترکیبات خالص آن ضروری است تا اثرات دارویی ساپادیل به‌طور کامل روشن شود و ایمنی آن به‌عنوان داروی ممکن برای درمان بیماری‌های مختلف تأیید شود.»

درحالی‌که سورسوپ به‌عنوان عاملی برای پیشگیری یا درمان سرطان مطرح شده است، شواهد علمی قوی برای حمایت از این ادعاها وجود ندارد. با‌این‌حال، اگر بتوانید این میوه عجیب و غریب را پیدا کنید، همچنان افزودنی سالمی برای سالاد یا اسموتی به‌شمار می‌رود.