آیا بیماری عفونی با نرخ مرگ‌و‌میر ۱۰۰ درصد وجود دارد؟

با پیشرفت‌های پزشکی نرخ مرگ‌ومیر برخی از بیماری‌های عفونی به شدت کم شده است؛ اما برخی بیماری‌های عفونی وجود دارند که تقریبا همیشه کشنده‌اند.

بیماری‌های عفونی سه مورد از ۱۰ علت اصلی مرگ‌ومیر در فهرست سازمان جهانی بهداشت را تشکیل می‌دهند و هر سال باعث مرگ میلیون‌ها نفر در سراسر جهان می‌شوند.

با وجود این ارقام بالا، بیماری‌های مانند کووید ۱۹ و سل بیشتر افراد مبتلا را نمی‌کشند. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، کووید ۱۹ فقط حدود یک درصد از مبتلایان را به کام مرگ می‌کشاند و نرخ مرگ‌ومیر ناشی از سل کمتر از ۱۵ درصد است. اما آیا بیماری عفونی با نرخ مرگ‌ومیر ۱۰۰ درصد وجود دارد؟ و اگر چنین بیماری‌ای وجود دارد، چه چیزی موجب می‌شود تا این حد مرگبار باشد؟

بیماری‌های عفونی به‌وسیله‌ی عوامل بیماری‌زایی ازقبیل ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شوند. به‌گفته‌ی دکتر امش آدالجا پزشک، متخصص بیماری‌های عفونی در مرکز امنیت سلامت جانز هاپکینز، تقریبا کل عفونت‌هایی که زمانی نرخ مرگ‌ومیر ۱۰۰ درصد داشتند، اکنون با واکسیناسیون قابل پیشگیری یا با داروهای مدرن قابل درمان هستند.

به‌عنوان مثال، اکنون می‌توان عفونت اچ‌آی‌وی را با داروهایی درمان کرد که طول عمر افراد را افزایش می‌دهند و از پیشرفت بیماری به ایدز جلوگیری می‌کنند. آبله که برخی از سویه‌های آن نرخ مرگ‌ومیر ۱۰۰ درصد داشت، اکنون در سراسر جهان ریشه‌کن شده است.

علاوه‌براین، از مرگ ناشی از هاری که به محض ظاهرشدن علائم تقریبا ۱۰۰ درصد کشنده است، می‌توان تقریبا به‌طور کامل با مراقبت‌های پزشکی فوری پس از مواجهه با آن پیشگیری کرد. این مراقبت‌ها شامل شستشوی زخم، دریافت واکسن هاری و گاهی دریافت آنتی‌بادی علیه ویروس هاری است.

بیماری‌های عفونی که در صورت عدم درمان ۱۰۰ درصد کشنده هستند، اکنون به‌لطف نبوغ انسانی تحت کنترل درآمده‌اند. اگرچه چندین بیماری عفونی کشنده وجود دارد که هنوز نتوانسته‌ایم با آن‌ها مقابله کنیم. برخی از این موارد همیشه یا تقریبا همیشه مرگبار هستند؛ درحالی‌که برخی دیگر نرخ مرگ‌ومیر بسیار بالایی دارند.

مننژیت آمیبی که به عفونت آمیب مغزخوار معروف است، عفونت نادری است که تقریبا همیشه کشنده است. مننژیت آمیبی معمولا پس از فرورفتن فرد در آب‌های آلوده ازطریق بینی به مغز سرایت می‌کند. در موارد نادر، این عفونت‌ها با موفقیت درمان شده‌اند، اما دانشمندان به دنبال راه‌حل‌های بهتری هستند.

امراض دیگری مانند بیماری‌های پریون نیز وجود دارند که هنوز به شکل معما باقی مانده‌اند. این بیماری‌ها توسط پروتئین‌های با تاخوردگی غیرطبیعی (پریون) در مغز ایجاد می‌شوند که به شکل واکنش زنجیره‌ای موجب تاخوردگی غیرطبیعی پروتئین‌های دیگر می‌شوند و این امر درنهایت آسیب مغزی و مرگ را به دنبال دارد.

اکثر موارد بیماری پریون، عفونی درنظر گرفته نمی‌شود. آن‌ها از جهش‌های ژنتیکی ناشی می‌شوند که به ارث می‌رسند یا خود‌به‌خود ظاهر می‌شوند. گرچه افراد به‌ندرت ممکن است پس از خوردن گوشت آلوده به پریون‌ها با قرار گرفتن درمعرض آن‌ها طی رویه‌های پزشکی، مبتلا شوند. به‌عنوان مثال، در‌این‌باره می‌توان به بیماری کروتزفلد جاکوب واریانت (vCJD) که پس از مصرف گوشت گاو آلوده به بیماری جنون گاوی رخ می‌دهد و بیماری کورو (Kuru) که به‌طور مشهور در میان قوم فور در پاپوآ گینه نو رواج دارد، اشاره کرد.

رادنی ای. رود متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه ایالتی تگزاس می‌گوید پریون‌ها برای دهه‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ اما هنوز مشخص نشده است علت اصلی بروز آن‌ها چیست. اگرچه بیماری‌های پریون بسیار نادر هستند، وقتی به آن‌ها مبتلا شوید، تقریبا هیچ درمانی وجود ندارد و اغلب در عرض چند هفته پس از شروع علائم مرگ رخ می‌دهد.

چه چیزی باعث می‌شود چنین بیماری‌هایی تا این حد کشنده باشند؟ یکی از عوامل تاریخچه تکاملی بیماری است. اگر بیماری ده‌ها هزار سال انسان‌ها را آلوده کرده باشد، بدن ما این فرصت را پیدا کرده است که برای دفاع آن تلاش کند و این امر شانس بقای ما را افزایش می‌دهد. با‌این‌حال، اگر انسان‌ها میزبان تصادفی یا میزبان بن‌بست باشند (مانند امراضی مثل هاری)، بیماری طوری طراحی نشده که ما را زنده نگه دارد، چون ما میزبان اصلی آن نیستیم. در این موارد، معمولاً سیستم ایمنی مجهز برای مبارزه با آن را بدون کمک درمان‌های پزشکی نداریم.

بیماری‌هاری باعث ایجاد یک پاسخ ایمنی در انسان‌ها می‌شود، اما این پاسخ به اندازه کافی سریع نیست که ویروس را قبل از اینکه به مغز حمله کند و میزبان را بکشد، شکست دهد. رادنی رود می‌گوید: «برخی از پاتوژن‌ها طبیعتی اهریمنی‌تر دارند. آن‌ها سیستم ایمنی را کاملا مغلوب می‌کنند تا بدن نتواند با سرعت کافی خود را تطبیق دهد.»