قدیمی‌ترین الفبای جهان در سوریه کشف شد

کشف استوانه‌ای سفالی در سوریه ممکن است تاریخ پیدایش الفبا را ۱۵۰۰ سال به عقب ببرد. این پلاک باستانی حامل نام صاحبش، رازهای تازه‌ای را آشکار خواهد کرد.

پژوهشگران ممکن است قدیمی‌ترین نمونه‌ی شناخته‌شده از نوشتار الفبایی در دنیا را رمزگشایی کرده باشند. این نوشته که احتمالاً یک پلاک هدیه است، نزدیک به ۴۵۰۰ سال قدمت دارد.

استوانه‌ی سفالی کوچک از جنس گل رس که در مقبره‌ای در شمال سوریه کشف شده، کلمه‌ی «سیلانو» را در بردارد که ممکن است یک اسم باشد. این مقبره شامل شش اسکلت است و در محوطه‌ی باستانی «تل ام‌المره» میان حلب و رود فرات، قرار دارد. گلن شوارتز، باستان‌شناس در دانشگاه جانز هاپکینز، این استوانه و سه استوانه‌ی مشابه دیگر را در این محوطه کشف کرده است.

حروف الفبا با تجزیه‌ی کلمات به حروف منفرد مصوت و صامت، یادگیری را ساده‌تر کرده‌اند. همچنین، الفبا معمولاً تعداد کمی بین ۲۰ تا ۴۰ حرف دارد. در مقابل، سیستم‌های نوشتاری پیشین، مانند هیروگلیف مصری و خط میخی بین‌النهرینی، از صدها نماد برای نمایش کلمات یا هجاها استفاده می‌کردند.

پژوهشگران گمان می‌کردند اولین الفبا ۱۹۰۰ سال پیش‌از میلاد در مصر به وجود آمد

پیش‌تر، پژوهشگران بر این باور بودند که اولین الفبای دنیا حدود ۱۹۰۰ سال پیش‌از میلاد و در شبه‌جزیره سینا در بخش آسیایی مصر، توسط مردمی که به زبان سامی صحبت می‌کردند، به وجود آمد. این الفبا که نیاسینایی نامیده می‌شود، براساس نمادهای هیروگلیفی بازتفسیر شده بود. بااین حال، یافته‌های جدید نشان می‌دهد که روند استفاده از حروف مشتق‌شده از هیروگلیف، ممکن است در مناطق دیگر خاور نزدیک و در زمانی بسیار قبل‌تر آغاز شده باشد.

شوارتز به ساینتیفیک‌امریکن می‌گوید: «این کشف، دیدگاه ما درباره‌ی چگونگی پیدایش الفبا را به‌طور کلی تغییر می‌دهد.» استوانه‌های کشف‌شده سوراخ‌های کوچکی دارند که احتمالاً برای عبور نخ و استفاده به عنوان پلاک طراحی شده بودند. او حدس می‌زند که «سیلانو» ممکن است نام فرستنده یا گیرنده‌ی کالاهایی باشد که همراه مردگان در مقبره گذاشته شده‌اند. این کالاها، ساکنان مقبره را در زندگی پس از مرگ همراهی می‌کردند. مقبره احتمالاً به خانواده‌ای ثروتمند و قدرتمند در شهر تعلق داشت.

استوانه‌ها در سال ۲۰۰۴ کشف شدند و تاریخ‌گذاری رادیوکربنی نشان داد که قدمت گل رس استوانه‌ها به زمانی حدود ۲۴۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردند. شوارتز یافته‌های خود را در سال ۲۰۲۱ در مجله‌ی ایتالیایی Pasiphae منتشر کرد، اما به دلیل احتیاط بیش‌از‌حد در تفسیر حکاکی‌ها به عنوان حروف الفبا، توجه چندانی به آن نشد. او می گوید: «احتمالاً خیلی ترسو و خجالتی بودم.»
نمای نزدیک استوانه گلی به اندازه انگشت که در مقبره ای در ام المره کشف شده است
استوانه سفالی تقریباً به اندازه بند انگشت است و نام «سیلانو» روی آن به چشم می‌خورد.

شوارتز به‌تازگی در نشست سالانه‌ی انجمن آمریکایی تحقیقات خارجه، با اعتماد‌به‌نفس بیشتری نظریه‌اش را مطرح کرد. برخی پژوهشگران که تصاویر استوانه‌ها را تماشا کرده بودند، درخواست کردند که شواهد بیشتری برای اثبات این که حکاکی‌ها واقعاً حروف الفبا هستند، ارائه شود.

فلیپا استیل، پژوهشگر دانشگاه کمبریج، می‌گوید: «وقتی تعداد نشانه‌ها محدود است، تشخیص سیستم نوشتاری دشوار می‌شود. ما به شواهد بیشتری نیاز داریم تا اطمینان حاصل کنیم که این حکاکی‌ها واقعاً با خط نیاسینایی مطابقت دارند، نه اینکه به‌طور تصادفی فقط شبیه هم باشند.»
بیشتر بخوانید

در مقابل، برخی دیگر متقاعد شده‌اند. سیلویا فرارا، استاد زبان‌های باستانی در دانشگاه بولونیا، حکاکی‌ها را بدون شک حروف الفبا می‌داند و می‌گوید: «تشخیص اینکه حکاکی‌ها حروف الفباست، بسیار ساده است. من به خیلی چیزهای سخت‌تر عادت کرده‌ام.»

کریستوفر رولستون، استاد زبان‌ها و تمدن‌های خاور نزدیک در دانشگاه جرج واشینگتن نیز معتقد است که ریخت‌شناسی حروف کشف‌شده با نمونه‌های موجود از نوشته‌های اولیه‌ی الفبایی، شباهت بسیاری دارد.

فرارا تأکید می‌کند که اگرچه قبلاً تصور می‌شد اولین حروف الفبا در مصر به وجود آمده است، شبکه‌های تجاری گسترده میان مصر و سوریه احتمالاً باعث آشنایی مردم خاورمیانه با سیستم‌های نوشتاری مصری شده بود. او می‌گوید: «با توجه به گستردگی تعاملات میان مردم، چنین کشفی چندان هم شگفت‌آور نیست.»