۱۵ اشتباه‌ خطرناک در مصرف دارو که باید از آن‌ها دوری کنید

هدف از مصرف دارو درمان بیماری و کنترل علائم آزاردهنده‌ی آن است. اما حتی رایج‌ترین داروها هم بی‌خطر نیستند و اگر اشتباه مصرف شوند به جسم و روان شما آسیب جدی می‌زنند. متاسفانه، مصرف اشتباه دارو رایج‌تر از چیزی است که بیشتر مردم تصور می‌کنند. این اشتباهات شامل داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه (OTC) و حتی مکمل‌های غذایی می‌شوند.
چند هشدار مهم درباره‌ی مصرف اشتباه دارو

اشتباهات زیر روی اثربخشی داروها تاثیر منفی دارند یا عوارض جانبی آن‌ها را افزایش می‌دهند:

۱. برچسب داروهای بدون نسخه را نمی‌خوانید

وقتی از داروهای بدون نسخه صحبت به میان می‌آید، بسیاری از مردم تصور می‌کنند که آن‌ها بی‌خطر هستند و به سلامتی آسیب نمی‌زنند. به همین دلیل، ممکن است در مصرف داروهایی مانند ملین‎ها، مهارکننده‌های اسید معده و… زیاده‌روی کنند یا از دارویی استفاده کنند که با سایر داروهای مصرفی آن‌ها تداخل دارد. مهم نیست که یک دارو چقدر بی‌ضرر به نظر می‌رسد، در هر صورت خواندن برچسب محصول اقدام هوشمندانه‌ای است که نباید آن را فراموش کنید.

۲. دارو را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف نمی‌کنید

تخمین زده می‌شود که نیمی از داروهای فشار خون بالا، دیابت نوع ۲ و سایر بیماری‌های مزمن طبق دستور پزشک مصرف نمی‌شوند. یک فهرست از تمام داروهای تجویزی و بدون نسخه‌ی خود داشته باشید و در صورت امکان هر یک از آن‌ها را در یک زمان مشخص مصرف کنید. اگر این کار اثربخش نیست و همچنان مصرف دارو را فراموش می‌کنید، از دستگاه‌ی یادآور مصرف دارو استفاده کنید و آن را روی پیشخوان آشپزخانه یا مکان مناسب دیگری بگذارید.

۳. به سوزش سر دل مبتلا هستید، اما داروی آرام‌بخش می‌خورید

کسانی که برای به خواب رفتن از داروهایی به‌نام بنزودیازپین (مانند دیازپام و آلپرازولام) استفاده می‌کنند، بیشتر از دیگران در طول شب در معرض خطر ابتلا به سوزش سر دل هستند. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که این داروها اسفنکتر تحتانی مری (دریچه‌ی بین مری و معده) را شل می‌کنند و باعث بدتر شدن سوزش سر دل می‌شوند.

۴. هنگام تب از داروی ضداسهال استفاده می‌کنید

گاهی اوقات، مصرف اشتباه دارو به محصولات ضداسهال مربوط می‌شود. اگر تب دارید یا در مدفوع شما خون دیده می‌شود، هرگز خودسرانه داروی ضداسهال مصرف نکنید. این‌ها علائم عفونت هستند و باید به کمک پزشک درمان شوند.

۵. بدون مشورت با پزشک هر روز آسپرین می‌خورید

آسپرین می‌تواند باعث خونریزی معده شود و به همین دلیل بعضی از افراد نباید هر روز از آن استفاده کنند. پزشکان معمولا مصرف آسپرین را فقط به کسانی توصیه می‌کنند که در معرض خطر حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی هستند.

زنان ممکن است به اندازه‌ی مردان از مصرف آسپرین سود نبرند. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که بعضی از افراد در برابر اثرات آسپرین مقاوم هستند. چند نوع آزمایش برای بررسی مقاومت به آسپرین در دسترس است، اما تعدادی از پزشکان صحت آن‌ها را زیر سوال می‌برند.

۶. بدون مشورت با پزشک مصرف دارو را قطع می‌کنید

معمولا لازم است از اکثر داروها برای مدت طولانی استفاده شود. اما نیمی از مردم این کار را انجام نمی‌دهند و به محض کاهش علائم خود اقدام به قطع مصرف دارو می‌کنند. قطع ناگهانی بعضی از داروها می‌تواند به عود مجدد بیماری یا عوارض جانبی جدی منجر شود.

اگر مصرف دارو برایتان سخت است، به‌دلیل گران بودن دارو در تهیه‌ی آن دچار مشکل شده‌اید یا دارو عوارض زیادی ایجاد کرده است، با پزشک مشورت کنید. در بعضی موارد، پزشک می‌تواند برای شما داروی دیگری تجویز کند.

۷. قرص خود را نصف می‌کنید یا می‌جوید

در بعضی موارد، مصرف اشتباه دارو به نحوه‌ی خوردن آن مربوط است. همیشه توصیه می‌شود که داروی خود را نجوید یا آن را از وسط نصف نکنید، مگر اینکه پزشک یا داروساز این اجازه را به شما داده باشد. بعضی از داروها به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که باید به‌طور کامل بلعیده شوند.

۸. از آنتی‌بیوتیک‌های قدیمی خود برای درمان عفونت‌های جدید استفاده می‌کنید

اولا هنگامی که پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند باید تمام آن را طبق دستور مصرف کنید. دوما آنتی‌بیوتیک‌ها معمولا بر اساس نوع عفونت تجویز می‌شوند. بنابراین، مصرف آنتی‌بیوتیک نادرست نه‌تنها کارساز نیست، بلکه می‌تواند باعث مقاوم شدن باکتری‌ها شود و درمان عفونت را در آینده دشوارتر کند.

۹. در مصرف داروهای مسکن زیاده‌روی می‌کنید

از هر پنج نفر یک نفر در مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن زیاده‌روی می‌کند. از سوی دیگر، شواهد نشان می‌دهد که تقریبا ۲۵ درصد مردم به‌طور هم‌زمان از ۲ یا چند داروی مسکن استفاده می‌کنند که این می‌تواند به کبد یا کلیه آسیب بزند یا باعث خونریزی داخلی شود. همیشه قبل از مصرف این داروها دستورالعمل روی جعبه یا بروشور آن‌ها را بخوانید. در کودکان، دوز دارو معمولا بر اساس وزن مشخص نشود، نه سن.

۱۰. به تاثیر داروها روی خلق و خو توجه نمی‌کنید

مصرف بیش از ۲۰۰ دارو از جمله قرص‌ ضدبارداری، داروی کاهش‌دهنده‌ی فشار خون و داروی تسکین‌دهنده‌ی سوزش سر دل می‌تواند با عوارض زیادی همراه باشد که افسردگی و فکر کردن به خودکشی ۲ نمونه از آن‌ها است. در صورتی که متوجه‌ی چنین علائمی شدید، با پزشک خود مشورت کنید. اگر داروی شما علت بروز این مشکلات باشد، ممکن است پزشک دوز آن را کاهش دهد یا جایگزین مناسب‌تری را به شما معرفی کند.

۱۱. به‌طور منظم به پزشک مراجعه نمی‌کنید

اگر از دارو یا مکمل غذایی خاصی به‌طور منظم استفاده می‌کنید، هر سال با پزشک مشورت کنید. چون ممکن است دیگر نیازی به مصرف بعضی از آن‌ها نداشته باشید یا بعضی از آن‌ها با هم تداخل داشته باشند. توجه به این نکته به‌ویژه برای سالمندان و کسانی که از چند داروی مختلف استفاده می‌کنند، بسیار مهم است.

۱۲. از دارو در زمان مناسب استفاده نمی‌کنید

اثربخشی بعضی از داروها با معده‌ی خالی بیشتر است، در حالی که بعضی از آن‌ها باید همراه با غذا مصرف شوند. به‌علاوه، بعضی از غذاها و داروها ممکن است در کنار یکدیگر ترکیبات خطرناک ایجاد کنند. برای مثال، محصولات لبنی با تعدادی از آنتی‌بیوتیک‌ها، بعضی از داروهای کاهش‌دهنده‌ی کلسترول با گریپ‌فروت و سبزیجات برگ‌سبز و سایر غذاهای غنی از ویتامین K با وارفارین (داروی رقیق‌کننده‌ی خون) تداخل دارند.

این موضوع در مورد مکمل‌ها هم صادق است. به‌عنوان مثال، همیشه توصیه می‌شود که مکمل کربنات کلسیم را همراه با غذا بخورید. چون غذا باعث ترشح اسید معده می‌شود و اسید معده به تجزیه‌ی کربنات کلسیم و جذب آن کمک می‌کند.

۱۳. از داروهای تاریخ مصرف گذشته استفاده می‌کنید

تحقیقات نشان می‌دهد که تعدادی از داروها حتی یک تا ۲ سال بعد از تاریخ انقضا می‌توانند ۸۰ درصد قدرت اولیه‌ی خود را حفظ کنند. اما مصرف بعضی از داروهایی که از تاریخ مصرف آن‌ها گذشته است می‌تواند خطرناک باشد. بنابراین، جایگزین کردن داروهای قدیمی اهمیت بسیار زیادی دارد.

۱۴. در اندازه‌گیری دوز داروهای مایع دچار اشتباه می‌شوید

قاشق‌های معمولی برای اندازه‌‌گیری دوز دارو مناسب نیستند و ممکن است شما را به اشتباه بیندازند. نتایج به دست آمده از یک مطالعه نشان داد که استفاده از یک قاشق متوسط برای خوردن شربت سرفه و سایر داروهای مایع احتمالا به مصرف ناکافی دارو منجر می‌شود، اما زمانی که از یک قاشق بزرگ استفاده می‌کنید ممکن است در مصرف دارو زیاده‌روی کنید. توصیه می‌شود برای جلوگیری از مصرف اشتباه دارو همیشه از قاشق یا سایر ابزارهای مخصوص این کار استفاده کنید.

۱۵. از دارو در یک مکان نامناسب نگهداری می‌کنید

گرما و رطوبت حمام می‌تواند به داروهای شما آسیب بزند و اثربخشی آن‌ها را کاهش دهد. از بیشتر داروها باید در یک مکان خشک و خنک در آشپزخانه نگهداری کنید، اما بعضی از آن‌ها از جمله انسولین را باید در یخچال قرار دهید. نکته‌ی مهم دیگر این است که داروها باید دور از دسترس کودکان باشند.

کلام پایانی

مصرف صحیح دارو از بروز عوارض جانبی جدی جلوگیری و به درمان سریع‌تر بیماری کمک می‌کند. اگر در مورد نحوه‌ی مصرف داروها سوال دارید، از پزشک یا داروساز کمک بگیرید.