کشف گودال ۸۰۰ سالۀ پر از «جسد» در چندمتری یک کلیسای تاریخی

در جریان پروژه ساخت یک مرکز فرهنگی در شهر لستر انگلستان، گودالی کشف شده است که بیش از ۱۲۰ جسد حدود ۸۰۰ سال قبل به صورت دسته جمعی در آن دفن شده‌اند.

باستان‌شناسان در باغ‌هایی که چند متر با کلیسای جامع لِستِر فاصله دارند، چیز نگران‌کننده‌ای را کشف کرده‌اند. در حفاری‌های آن‌ها یک گودال عمودی باریک پر از بقایای ۱۲۳ مرد، زن و کودک کشف شد.

این گودال یکی از بزرگترین گودال‌های تدفینی است که تا کنون در بریتانیا حفاری شده و تحقیقات نشان داده که این اجساد بیش از ۸۰۰ سال پیش، در اوایل قرن دوازدهم آنجا انداخته شده‌اند. دلایل قرار دادن این اجساد در این گودال کوچک هنوز روشن نشده است.

مَتیو موریس، افسر پروژه در خدمات باستان‌شناسی دانشگاه لستر، گفته: «در استخوان‌های آن‌ها هیچ نشانه‌ای از خشونت وجود ندارد که ما را با دو دلیل جایگزین برای مرگ آن‌ها مواجه می‌کند: گرسنگی یا طاعون. در حال حاضر، ما مشغول کار روی فرضیه دوم هستیم.»

حفاری‌های موریس و همکارانش نشان داده که اجساد به‌طور متوالی و با توالی سریع در سه نوبت داخل گودال گذاشته شدند: «به نظر می‌رسد گاری‌های متوالی پر از اجساد به گودال آورده شده و سپس در آن رها شده‌اند؛ ظاهرا در مدتی کوتاه تعداد زیادی جسد در این گودال روی هم انباشته شده اند. از نظر تعداد، این افراد احتمالاً حدود ۵ درصد از جمعیت شهر را تشکیل می‌دادند.»

کشف این گور دسته‌جمعی بینشی را از زندگی در انگلستان بیش از هشت قرن پیش ارائه می‌دهد. گودال‌های دیگری هم در این منطقه یافت شده، اما این بزرگترین آن‌هاست.

موریس می‌گوید در کتاب تواریخ آنگلوساکسون به کرات از طاعون و تب‌های بزرگ، مرگ و میر شدید و مرگ‌های تلخ ناشی از گرسنگی و قحطی در انگلستان اواسط قرن دهم تا اواسط قرن دوازدهم یاد شده است. این گور دسته‌جمعی هم در این چارچوب زمانی شکل گرفته است.

کشف این گور دسته‌جمعی نتیجه تصمیم برای ساخت یک مرکز یادگیری میراث جدید در کلیسای جامع بود. دوازده سال پیش، جسد ریچارد سوم زیر یک پارکینگ در مجاورت همینجا پیدا شد و متعاقباً در کلیسای جامع دفن شد و سبب افزایش ده‌برابری تعداد بازدیدکنندگان شد. به دلیل همین افزایش جمعیت بازدیدکنندگان، پس از بررسی‌های کامل باستان‌شناسی، ساخت یک مرکز جدید در دستور کار قرار گرفت.

در جریان انجام همین پروژه بود که موریس و همکارانش بقایای ۱۲۳۷ مرد، زن و کودک را کشف کردند؛ از کسانی که قرن نوزدهم دفن شدند تا کسانی که اوایل قرن یازدهم دفن شدند.

«این یک توالی پیوسته‌ی ۸۵۰ساله از تدفین جمعیتی از یک مکان واحد است. این اتفاقی نیست که زیاد تکرار شود.»

زیر این گور دسته‌جمعی، شواهدی از خانه‌های آنگلوساکسون و زیر آن، یک زیارتگاه رومی پیدا شده است، اما مهمتر از همه، گودال عمودی کوچکی است که در یک طرف حفاری کشف شد: گودالی که حاوی بقایای ۱۲۳ نفر است.

تیم ابتدا تصور می‌کرد این افراد در طول «مرگ سیاه» مرده‌اند؛ شیوع طاعون بابونیک که سال ۱۳۴۸ انگلستان دچار آن شد و گمان می‌رود جان بین یک‌سوم تا نیمی از جمعیت را گرفت.

«ما اول فکر کردیم این اجساد نخستین شواهد از ورود مرگ سیاه به لستر هستند.» سپس تیم نتایج آزمایش‌های قدمت‌گذاری رادیوکربن استخوان‌ها را دریافت کرد که نشان میداد اجساد تقریباً ۱۵۰ سال پیش از طاعون، یعنی اوایل قرن دوازدهم آنجا رها شدند.

موریس اعتراف کرد: «تعجب‌آور است! ما در حال حاضر اصلاً نمی‌دانیم چه چیزی ممکن است سبب مرگ این افراد شده باشد. تا جایی که ما می‌دانیم، طاعون بوبونیک تا سال ۱۳۴۸ به اینجا نرسید. پس اینکه علت مرگ و میر دسته‌جمعی آن زمان چه بوده است؟ نمی‌دانیم!»

برای یافتن پاسخ این پرسش، تیم لستر نمونه‌هایی از اجساد موجود در گودال را برای ژنتیک‌دانان مؤسسه، فرانسیس کریک در لندن ارسال کرده تا به دنبال ویروس‌ها، باکتری‌ها یا انگل‌هایی باشد که ممکن است موجب بیماری این افراد شده باشند.

«بدون شک، علت بیماری یک شیوع ویرانگر بوده که تا حدی شبیه رویدادهای اخیر یعنی همه‌گیری کووید بوده، اما این نکته مهم است که آن زمان هم نوعی کنترل مدنی در جریان بوده، هنوز کسی بوده که با گاری می‌گشته و اجساد را جمع و دفن می‌کرده. آنچه ما از مطالعه اجساد در گودال فهمیدیم نشان می‌دهد عمل تدفین در وحشت انجام نشده!»

«همچنین هیچ مدرکی از لباس روی هیچ یک از اجساد وجود نداشت، هیچ سگک، سنجاق و هیچ چیزی که نشان دهد آن‌ها افرادی بودند که قبل از جمع‌آوری و رها شدن، در خیابان مرده بودند.»

«در واقع، نشانه‌هایی وجود دارد که اندام‌های آن‌ها هنوز کنار هم بودند، یعنی آن‌ها در کفن پیچیده شده بودند. در نتیجه خانواده‌های آن‌ها می‌توانستند اجساد را برای دفن آماده کنند تا فردی از سوی مقامات مرکزی آن‌ها را جمع‌آوری کند و در گودال دفن کند.»