میراث ژنی نئاندرتال‌ها، شکل دندان‌های ما را تعیین کرده است

دانشمندان با شناسایی ژن‌های تأثیرگذار بر شکل و اندازه‌ی دندان‌های ما، ارتباط ژنتیک با تکامل، تنوع نژادی و درمان مشکلات دندانی را کشف کرده‌اند.

دانشمندان در مطالعه‌ای جدید، موفق شدند ۱۸ ناحیه‌ی ژنتیکی را شناسایی کنند که در اندازه و شکل دندان‌ها نقش دارند. پیش از این، ارتباط ۱۷ مورد از این ناحیه‌ها با دندان‌ها شناسایی نشده بود. همچنین، مطالعه نشان داده است که چگونه تنوع ژنتیکی می‌تواند در گروه‌های قومیتی مختلف، بر ابعاد دندان‌ها تأثیر بگذارد.

به نظر می‌رسد یکی از واریانت‌های ژنتیکی که در ژن HS3ST3A1 یافت شده، از نئاندرتال‌ها به ارث رسیده باشد. این واریانت فقط در شرکت‌کنندگانی با منشا اروپایی مشاهده شد که دندان‌های پیشین نازک‌تری داشتند.

دکتر کاوستوب آدهیکاری، متخصص ژنتیک آماری از کالج دانشگاهی لندن، توضیح می‌دهد: «ما اکنون موفق به شناسایی ژن‌های متعددی شده‌ایم که در رشد دندان‌ها نقش دارند. بعضی از این ژن‌ها تفاوت‌هایی را که میان گروه‌های قومی مختلف مشاهده می‌شود، توضیح می‌دهند.»

در مطالعه، دانشمندان داده‌های ژنتیکی ۸۸۲ نفر را در کلمبیا بررسی کردند. این افراد ترکیبی از تبار اروپایی، بومی آمریکایی و آفریقایی داشتند. گروه پژوهشگران همچنین بررسی کردند که چگونه روشن یا خاموش‌کردن ژن‌های خاص در موش‌ها، می‌تواند بر روند رشد دندان‌ها تأثیر بگذارد.

واریانت ژن نئاندرتال‌ها در شرکت‌کنندگانی با منشا اروپایی مشاهده شد

مطالعه علاوه‌بر کشف ارتباط میان ژن HS3ST3A1 و اندازه و شکل دندان‌ها، نشان داد ژن EDAR که پیش‌تر با شکل دندان‌های بومیان آسیای شرقی در ارتباط بود، در بومیان آمریکایی نیز تأثیر خاصی بر رشد تاج دندان‌ها دارد. یکی دیگر از یافته‌های پژوهش، مربوط به ژن PITX2 است که پیش از این به عنوان عاملی در رشد دندان و شکل صورت شناخته شده بود. اکنون، پژوهشگران نشان داده‌اند که واریانت‌های این ژن می‌تواند اندازه‌ی دندان‌های آسیاب، برآمدگی آن‌ها و حتی شکل فک را ساماندهی کند.

دندان‌های انسان‌های امروزی به شکل چشمگیر و آشکاری کوچک‌تر از دندان‌های بسیاری از اجداد و خویشاوندان باستانی ما هستند. پژوهش به ما نشان می‌دهد که دندان‌هایمان چگونه در طول هزاران سال تکامل یافته‌اند و عوامل محیطی و ژنتیک، چه نقشی را در این روند ایفا کرده‌اند.

دکتر آدهیکاری می‌گوید: «دندان‌ها، اطلاعات شگفت‌انگیزی از تاریخ تکامل انسان در اختیار ما قرار می‌دهند. دندان‌های باستانی که به‌خوبی حفظ شده‌اند، برای باستان‌شناسان بسیار ارزشمند هستند و می‌توانند لحظات مهم مانند زمانی را که انسان به خوردن غذاهای پخته روی آورد و دندان‌ها کوچک‌تر شدند، روشن کنند.»

دکتر آدهیکاری می‌افزاید اطلاعات ژنتیکی درباره‌ی تنوع در اندازه و شکل دندان‌های انسان‌های امروزی، هنوز دارای محدودیت است. یکی از دلایل این محدودیت، دشواری‌های مرتبط با اندازه‌گیری دقیق دندان‌ها است.

به‌تازگی، دانشمندان با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند اومیکس، مطالعه‌ی دقیق‌تر دندان‌ها را شروع کرده‌اند. این فناوری‌ها، امکان بررسی داده‌های زیستی گسترده‌ای را فراهم می‌کنند که شامل تغییرات ژنتیکی، تنظیم فعالیت ژن‌ها و تولید پروتئین‌ها می‌شود.

مطالعه‌ی تاریخ تکامل دندان‌ها نه تنها به ما کمک می‌کند تا تغییرات شکل و اندازه‌ی دندان‌ها را در طول زمان بهتر درک کنیم، بلکه می‌تواند در یافتن علت‌ها و درمان مشکلات مختلف دندانی نیز نقش داشته باشد. بسیاری از این قبیل مشکلات، ریشه‌ی ژنتیکی دارند.

چینگ لی، متخصص ژنتیک از دانشگاه فودان چین، می‌گوید: «امیدواریم که یافته‌های ما در زمینه‌ی پزشکی نیز مفید باشد. اگر افرادی که مشکلات خاص دندانی دارند بتوانند آزمایش ژنتیکی انجام دهند، این می‌تواند به تشخیص بهتر کمک کند. همچنین، ممکن است روزی بتوان برخی ناهنجاری‌های دندانی را با درمان‌های ژنتیکی برطرف کرد.»