ماه گرفتگی نیم‌سایه‌ای کامل در هفته‌ی دوم اردیبهشت ۱۴۰۲

هفته‌ی دوم اردیبهشت ۱۴۰۲ همچنان ادامه‌ی هفته‌ی نجوم است و رویدادهای مختلفی در شهرهای گوناگون برگزار می‌شود اما اگر فرصت حضور مستقیم در چنین رویدادهایی را ندارید، آگاهی از برخی از مهم‌ترین رویدادهای نجومی هفته هم می‌تواند برای ساعتی شما را غرق در زیبایی‌های آسمان شب کند.

به‌ویژه در این هفته ماه که تربیع اول را پشت سر گذاشته و درخشندگی مناسبی دارد، مقارنه‌های زیبایی با اجرام مختلف آسمان شب خواهد داشت.

رویدادهای نجومی در هفته‌ی دوم اردیبهشت ۱۴۰۲
شنبه ۹ اردیبهشت (April 29)

ماه که یک هفته از آغاز هلال آن گذشته است، پس از غروب در سمت جنوب و جنوب شرقی می‌درخشد و درست سمت چپ دسته‌ی داس صورت فلکی «شیر» (Leo) یا «اسد» قرار دارد.

فاصله‌ی آن از ستاره‌ی «قلب الاسد» (Regulus) و ستاره‌ی «جبهه» (Algieba) یعنی دو ستاره‌ی درخشان داس در این صورت فلکی، تقریبا به یک اندازه است.

ساعت ۱۷:۴۱ اختفای روزگاهی ستاره‌ی «اتا اسد» با ماه روی می‌دهد که برای مشاهده‌ی آن به ابزار اپتیکی نیاز است. قمر زمین همچنین ساعت ۲۳:۳۰ به نزدیک‌ترین فاصله به «قلب الاسد» با جدایی زاویه‌ای ۳.۶ درجه می‌رسد.
یکشنبه ۱۰ اردیبهشت (April 30)

درست از آغاز شب، رو به شمال را در ارتفاع بالا نگاه کنید تا «نشان‌گرها» (Pointers) یعنی ستارگان انتهایی کاسه‌ی صورت فلکی «دب اکبر» (Ursa Major) یا همان «خرس بزرگ» (Big Dipper) را روی نصف النهاری ببینید، در حالی که مستقیما به سمت پایین و «ستاره‌ی قطبی» (Polaris) اشاره دارند. این ستارگان تا پولاریس حدود سه مشت در طول بازوی کشیده فاصله دارند.

دوشنبه ۱۱ اردیبهشت (May 1)

در عصرگاه، سمت غرب آسمان را نگاه کنید تا «سرپسین» (Pollux) و «سرپیشین» (Castor) یعنی دو ستاره‌ی درخشان صورت فلکی «دوپیکر» (Gemini) را ببینید که کم‌و‌بیش به‌صورت افقی صف کشیده‌اند. سیاره‌ی سرخ، یعنی «مریخ» (Mars) هم سومین نقطه و مشابه این دو است که زیر پولوکس قرار دارد.

پولوکس و کاستور بخش بالایی طاق عظیم بهاری را تشکیل می‌دهند. در سمت چپ پایین آن‌ها «شعرای شامی» (Procyon) یکی از ستارگان درخشان آسمان شب قرار گرفته و انتهای سمت چپ طاق را شکل داده است. دورتر در سمت راست پایین آن‌ها، انتهای دیگر این صورتواره‌ی فلکی است که از «منکب ذی‌العنان» (Menkalinan) یا «بتا ارابه‌ران» (Beta Aurigae) با قدر ۲ و ستاره‌ی «سروش» (Capella) با قدر ۰.۰۸ شکل گرفته است.

سیاره‌ی تماشایی «زهره» (Venus) هم در پایین و سمت راست طاق بهاری می‌درخشد و در این شب، میان ستارگان شاخ صورت فلکی «گاو» (Taurus) قرار دارد.

کل این منظره به‌تدریج هنگام غروب و پس از آن، در سمت غرب به زیر افق می‌رود.

سه‌شنبه ۱۲ اردیبهشت (May 2)

ساعت ۰۲:۵۷ بامداد سیاره‌ی عطارد در مقارنه‌ی داخلی با خورشید قرار می‌گیرد و در روزهای بعد وارد آسمان صبحگاهی می‌شود.

در میانه‌ی هفته‌ی دوم اردیبهشت ۱۴۰۲، ماه همچنان پیشتاز رویدادهای نجومی است. ماه غول پیکر در حال افزایش فاز است و در این شب تنها ۱ یا ۲ درجه از ستاره‌ی «گاما دوشیزه» (Gamma Virginis) یا «پوریما» (Porrima) که با قدر ۳ می‌درخشد، فاصله دارد. پوریما یک ستاره‌ی دوتایی دوست‌داشتنی است که از دو ستاره با درخشش مساوی تشکیل شده و در تلسکوپ می‌توان آن‌ها را به‌صورت جداگانه و امسال با جدایی ۳.۳ ثانیه‌ی قوسی تقریبا در جهت شمال به جنوب، مشاهده کرد.
چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت (May 3)

اکنون ماه فقط ۲ یا ۳ درجه از ستاره‌ی درخشان «بی‌ژوبین» (Spica) یا «سماک اعزل» فاصله دارد. «ژوبین‌دار» (Arcturus) یا «سماک رامح» هم در سمت چپ و بالای ماه می‌درخشد.

به سمت شمال غربی آسمان بچرخید و به اندازه‌ی دو مُشت سمت راست سیاره‌ی ناهید (زهره) به دنبال ستاره‌ی سروش باشید که قدر آن هم با ژوبین‌دار برابر است. اگر سماک رامح و سروش را درست در زمانی که اولین ستاره‌ها پدیدار می‌شوند ببینید، بسته به عرض جغرافیایی شما، ارتفاع یکسانی نسبت به افق خواهند داشت.

و «نسر واقع» یا «کرکس نشسته» (Vega) ستاره‌ی تابستانی معروف هم، هنگام شب در سمت شمال شرقی چشمک می‌زند. بسته به عرض جغرافیایی، این ستاره را در ارتفاع متفاوتی خواهید دید. در برخی مناطق، پس از تاریک شدن هوا باید کمی صبر کنید تا ظاهر شود.

ساعت ۲۳:۳۰ هم می‎توانید اوج مقارنه‌ی ماه با سماک اعزل راه شاهد باشید که تا بامداد روز بعد قابل مشاهده است.
پنجشنبه ۱۴ اردیبهشت (May 4)

«چی ماکیان» (Chi Cygni) یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های متغیر قرمز با دوره‌ی طولانی، باید اکنون در پرنورترین چرخه‌ی ۱۳ ماهه‌ی خود باشد یعنی احتمالا از قدر ۴ یا ۵ برای دیدن آن باید به دنبال یک ستاره‌ی جدید و کم‌نور در محور صلیب شمالی صورت فلکی «ماکیان» (Cygnus) یا «قو» باشید.

همان‌طور که در تصویر نشان داده شده است، ستاره‌ی چی (χ) با ستاره‌ی η یا «اتا ماکیان» (Eta Cygni) از قدر ۴.۰ و یک ستاره‌ی قدر ۵.۱ در فاصله‌ی ۱ درجه از شمال غربی چی، یک مثلث متساوی‌الساقین تشکیل می‌دهد. این مثلث به γ یا «گاما ماکیان» (γ Cygni) مرکز صلیب شمالی اشاره می‌کند.

جمعه ۱۵ اردیبهشت (May 5)

با فرا رسیدن شب، «دلتا عقرب» (Delta Scorpii) حدود یک مشت سمت چپ و پایین ماه به زیبایی می‌درخشد و سپس نوبت «قلب العقرب» (Antares) است که کمی سمت چپ و پایین دلتا دیده شود.

دلتا هنوز هم دارای قدر ۱.۷ است، یعنی تقریبا به همان اندازه‌ای که از سال ۲۰۱۱ باقی مانده است. روشن شدن ناگهانی این ستاره در سال ۲۰۰۰ روی داد و از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ دستخوش تغییر شد. اما از سال ۲۰۱۱ تغییر زیادی از خود نشان نداده است، هرچند در مجموع طی دو دهه‌ی گذشته یک روند صعودی بسیار خفیف داشته است و باید دید این روند چه زمانی متوقف خواهد شد؟

ساعت ۲۰:۴۵ یک ماه گرفتگی نیم‌سایه‌ای با درصد گرفت ۹۶.۶ روی می‌دهد که از مهم‌ترین رویدادهای نجومی هفته‌ی دوم اردیبهشت ۱۴۰۲ است و از شرق اروپا، شرق آفریقا و تقریبا تمام آسیا و استرالیا قابل مشاهده خواهد بود.

همچنین سیاره‌ی زهره در گرگ و میش غربی آسمان و تقریبا در همان ارتفاعی که برای چند هفته بوده است، دیده می‌شود اما ستارگان شاخ ثور در پشت آن هر روز پایین‌تر می‌روند.

ماه هم که پس از تاریک شدن هوا در مرکز صورت فلکی کم‌نور میزان، بسیار پایین‌تر از ژوبین‌دار و پایین سمت چپ بی‌ژوبین می‌درخشد، ساعت ۲۱:۰۴ در فاز کامل قرار می‌گیرد.
وضعیت سیارات

عطارد همان‌طور که اشاره شد با توجه به نزدیکی به خورشید، در هفته‌ی دوم اردیبهشت ۱۴۰۲ قابل رؤیت نیست و برای مشاهده‌ی رویدادهای نجومی آن، در هفته‌های آینده باید در آسمان صبحگاهی به دنبالش باشید.

زهره با قدر ۴.۲- در شرقی‌ترین بخش صورت فلکی ثور (گاو) نور درخشان عصرگاهی است که هنگام غروب و پس از آن می‌درخشد و برای دیدن آن باید سمت غرب آسمان را نگاه کنید.

اگر هر شب آن را دنبال کنید می‌توانید حرکتش را در میان ستارگان شاخ گاو تشخیص دهید. این سیاره در ابتدای هفته کمی زیر آن‌ها می‌درخشد، در روز دوشنبه ۱۱ اردیبهشت از میان آن‌‌ها می‌گذرد و سپس به‌طور قابل ملاحظه‌ای بالای آن‌ها می‌ایستد.

در یک نمای تلسکوپی، ناهید مانند یک کره‌ی کوچک و بسیار درخشان دیده می‌شود که ۶۶٪ نور خورشید را بازتاب می‌دهد و ۱۷ ثانیه‌ قوسی قطر دارد. در حالی که فاز هلال این سیاره رو به کاهش است، اما با توجه به نزدیک شدن به زمین به‌تدریج آن را بزرگ‌تر می‌بینیم.

اما دیدن مریخ را فراموش نکنید. مریخ در این هفته از برج «جوزا» (دوپیکر) عبور می‌کند. برای دیدن آن، سمت چپ بالای زهره با فاصله‌ی حدود ۲ و نیم مشت در طول بازوی کشیده را نگاه کنید. این سیاره همچنین به ستاره‌های سرپسین و سرپیشین بسیار نزدیک است. قدر مریخ ۱.۳+ است و با رنگ قرمز-نارنجی دیده می‌شود.

سیاره‌ی سرخ تقریبا در سمت دور مدار خود از زمین قرار دارد، بنابراین در یک تلسکوپ، فقط به‌صورت یک حباب کوچک به عرض ۵.۵ ثانیه‌ی قوسی به چشم می‌آید.

مشتری هم مانند عطارد با توجه به نزدیکی ظاهری به خورشید گم شده است.

زحل اما با قدر ۱.۰+ در صورت فلکی کم‌نور «دلو» (Aquarius) یا «آب‌ریز» در شرق و جنوب شرقی آسمان از ساعات اولیه‌ی بامداد قابل مشاهده است.

اورانوس و نپتون هم، مانند هفته‌های گذشته به ترتیب در غروب و صبح در آسمان حضور دارند اما بسیار کم‌سو هستند و دیده نمی‌شوند.