علائم سوء‌تغذیه را بدانید / این هشت استان کشور را سوء تغذیه تهدید می‌کند

بر اساس آمار بهداشتی و جمعیتی ایران در سال ۱۳۹۰، به‌صورت میانگین کم‌وزنی کودکان ۵ درصد، لاغری شدید ۴ درصد و کوتاه‌قامتی حدود ۷ درصد گزارش شده است. مطابق با آخرین آمار اعلام شده در سال ۱۴۰۰، وضعیت درصدها و آمارهای سوءتغذیه در ایران، تفاوت معناداری با سال ۱۳۹۰ پیدا نکرده است و در همان حدود باقی مانده است.
سوءتغذیه یکی از آسیب‌های بهداشتی جوامع درحال‌توسعه است. موضوع امنیت غذایی آن‌قدر مهم است که پایش و بررسی‌های جهانی دربارۀ آن، آمارهای جالبی را به ما نمی‌دهد. «فائو» در آخرین گزارش خود به بررسی ۱۶۷ کشور جهان از نظر سوءتغذیه پرداخت. این بررسی نشان می‌دهد، رتبۀ ایران در این جدول ۹۰ بوده است. اگرچه ایران قبلاً در این رده‌بندی جهانی بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، رتبۀ ۱۰۲ را داشته، اما اکنون ۱۲ پله نسبت به رده‌بندی قبلی بالاتر آمده است. متخصصان، سوء‌تغذیه را عامل بیماری‌های مختلف می‌دانند، ضمن اینکه خودِ این عارضه هم می‌تواند ناشی از پیامد برخی بیماری‌ها باشد؛ پس لازم است موردتوجه دولت‌ها در سراسر جهان قرار گیرد.

گفته می‌شود بیشتر کودکان دچار سوءتغذیه، در مناطق روستایی با ضریب محرومیت بالا سکونت دارند

اما به‌تازگی «محمداسماعیل مطلق» رئیس دبیرخانۀ شورای‌عالی سلامت و امنیت غذایی گفته است: هشت استان کشور از نظر تغذیه، نیاز به توجه بیشتری دارند که شامل سیستان‌وبلوچستان، کهگیلویه‌وبویراحمد، ایلام، هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کرمان و خراسان جنوبی است؛ استان‌هایی که به‌لحاظ اقتصادی کم‌برخوردار محسوب می‌شوند و شاخص‌های تغذیه‌ای که با درآمد نسبت مستقیم دارد، در این استان‌ها حال‌وروز خوبی ندارد.
به گفتۀ مطلق، جهاد کشاورزی برای تولید و تأمین غذا و وزارت بهداشت برای کنترل و نظارت بر سلامت غذا، از مزرعه تا سفره باید به وظایف خود عمل کنند و گزارش اقدامات خود را ظرف مدت ۳ ماه به شورای‌عالی ارائه دهند. همچنین وزارت رفاه هم برای بهبود دسترسی اقشار کم‌درآمد به سبد غذایی مطلوب، باید برنامه‌های سال‌جاری خود را اعلام کند و دبیرخانۀ شورای‌عالی نیز موظف است، پایش اقدامات در دستگاه‌های اجرایی عضو شورای‌عالی را به دفتر رئیس‌جمهور گزارش دهد.

سوء‌تغذیه چیست؟

سوءتغذیه همان دریافت کم یا زیاد نوع خاصی از مواد مغذی است که می‌تواند به مشکلات و عوارض جدی ازجمله بازماندن از رشد، مشکلات چشمی، دیابت و بیماری‌های قلبی منجر شود.

گفته می‌شود بیشتر کودکان دچار سوءتغذیه، در مناطق روستایی با ضریب محرومیت بالا سکونت دارند که توسط شبکۀ بهداشت هر شهرستان شناسایی و برای حمایت از آن‌ها، سبدهای غذایی شامل حبوبات، غلات، لبنیات و پروتئین در دوره‌های زمانی معین توزیع می‌شود.

بر اساس گزارش سایت «سلامت‌نیوز»، اصطلاح سوءتغذیه، دو گروه وسیع از شرایط را در بر می‌گیرد؛ یکی تغذیۀ کم است که شامل کوتاه‌قدی، لاغری، کمبود وزن و کمبود یا نارسایی ریزمغذی‌هاست و دیگری اضافه‌وزن است که چاقی و بیماری‌های غیرواگیر مرتبط با رژیم غذایی مانند بیماری قلبی، سکتۀ مغزی، دیابت و سرطان را با آن مرتبط می‌دانند.

بر این اساس شایع‌ترین علل سوءتغذیه، ناامنی غذایی یا عدم دسترسی به غذای کافی و مقرون‌به‌صرفه است. همچنین ناتوانی در تهیۀ غذا، مشکلات گوارشی و مشکلات مربوط به جذب مواد مغذی، مصرف بیش‌ازحد الکل و اختلالات سلامت روان، از دیگر علل شایع سوءتغذیه به شمار می‌روند.

مداخلات درمانی برای کاهش سوءتغذیۀ کودکان خوزستانی

اما یکی از استان‌های در معرض سوءتغذیه، استان خوزستان است. استان‌های جنوبی غالباً دچار تهدید از نظر سوءتغذیه هستند و خوزستان یکی از آن استان‌هاست. در همین راستا، «مهنوش صاحبدل» مسئول واحد بهبود تغذیۀ مرکز بهداشت خوزستان، دربارۀ مشکلات مربوط به سوءتغذیه در استان خوزستان، به «پیام ما» گفت: شاخص‌های سوءتغذیه در خوزستان بالا است. این عارضه شامل دو طیف از مصرف تغذیه است؛ یکی شاخص‌های کم‌وزنی و کوتاهی و لاغری‌ که یعنی بچه‌های این طیف به اصطلاح از نظر بدنی و جثه ضعیف هستند. این کودکان یا قدشان کوتاه است یا وزنشان کم است. ما در این شاخه، نسبت به معدل کشوری بهتر هستیم؛ به این معنی که ما یک روند پنج‌ساله داریم که شاخص‌ها را بررسی کردیم و در این سال‌ها نسبت به آمارهای کشوری هرسال، بهتر بودیم. شاید هرسال چند دهم درصد در این زمینه افزایش داشته باشیم، اما باز مداخلات خیلی زیادی را انجام می‌دهیم. ازجمله شاخص لاغری ما که لاغری کودکان در این چند دهه روند روبه‌بهبودی دارد، یعنی کاهش پیدا کرده است.

صاحبدل در پاسخ به اینکه چه مداخلاتی درحال‌حاضر انجام شده است، بیان کرد: یکی از مداخلاتی که خیلی مؤثر بود، کودکان لاغر باتوجه‌به دهک درآمدیشان، تحت پوشش برنامۀ حمایتی قرار گرفتند که باتوجه‌به بودجه‌ای که این برنامه داشت و آموزش‌هایی که همکاران ما به این کودکان می‌دهند و مشاورۀ تغذیه‌ای که انجام می‌شود، خوشبختانه این موضوع کمک کرد که شاخص لاغری ما بهبود پیدا کند.

او در ادامه بیان کرد: تلاش بر این بوده است که در کوتاه‌مدت، کارشناسان ما بتوانند کمک کنند؛ البته این اقدامات همیشگی نیست و تداوم ندارد، اما از طرف دیگر هم تلاش شده است شهرستان‌هایی که متخصص اطفال دارند، اجبار شده است که در بعضی روزهای هفته متخصص اعزام شود. دراین‌‍راستا، رفع مشکلات مربوط به انگل‌ها و ویروس‌ها، کمبود مواد غذایی و مشکلات مربوط به تغذیه‌ آموزش داده می‌شود. این مداخلات با همکاری بخش سلامت خانواده و ستادهای شهرستان انجام می‌شود و در این موارد بهبود هم داشتیم.

مسئول واحد بهبود تغذیۀ مرکز بهداشت خوزستان، با بیان اینکه همۀ ما در معرض اضافه‌وزن و چاقی و کسب وزن بالاتر هستیم، بیان کرد: دراین‌راستا در حال طراحی مراقبت‌هایی هستیم، هم بحث فرهنگ سازی که متأسفانه خانوادۀ کودکان عادتشان می‌دهند به تنقلات و کم‌تحرکی و این باور غلط که خانواده‌ها فکر می‌کنند بچۀ کوچک باید تپل باشد، اما مهم وزن نرمال و سالم است و باید این دیدگاه تغییر پیدا کند.

او در مورد مداخلات آیندۀ دانشگاه علوم پزشکی خوزستان با کمک وزارت بهداشت جدید گفت: لازم است برنامۀ پایش تغذیه در وزارت بهداشت تداوم داشته باشد. همچنین برنامۀ آموزش وزارتخانه. متاسفانه خیلی از شهرستان‌ها و مراکز ما، کمبود کارشناس تغذیه دارند و این کارشناسان به شهرستان‌های دور نمی‌روند، اما خوشبختانه روند افزایشی جذب نیرو در این بخش تداوم دارد. روند مراقبتی و درمانی ان‌شاءالله بهتر می‌شود و باز کاهش شاخص‌ها را خواهیم داشت. همچنین از طریق بسیج جامعۀ پزشکی پیگیر هستیم تا به‌صورت رایگان در شهرستان‌های محروم، ویزیت و مراقبت کودکان را انجام دهند.