سندروم آشیانه خالی چیست و تأثیری بر سلامت روان والدین دارد؟

گویی همین دیروز بود که نوزاد تازه متولدشده خود را در آغوش گرفته بودید و قول داده‌ بودید که برای همیشه او را دوست داشته باشید و از او مراقبت کنید. اکنون آخرین فرزند شما در حال ترک خانه و مستقل‌شدن است و شما نمی‌دانید با زندگی خود چه کنید. نگران نباشید. این احساس کاملا طبیعی است و در علم روان‌شناسی به آن «سندروم آشیانه خالی» می‌گویند. برای اینکه با این سندروم بیشتر آشنا شوید، نشانه‌ها، مراحل و راه‌های مقابله با آن را توضیح می‌دهیم.

سندروم آشیانه خالی چیست؟

سندروم آشیانه خالی (Empty nest syndrome) روانشناسی عنوانی است که برای توصیف غم، اندوه و حتی پریشان‌حالی والدین هنگام ترک خانه توسط فرزندانشان به کار می‌رود. افرادی که دچار این سندروم می‌شوند، احساساتی نظیر از دست دادن، غم، اضطراب، اندوم، تحریک‌پذیری بالا و ترس را تجربه می‌کنند. این سندروم هم بر مردان و هم بر زنان تأثیر می‌گذارد و از این نظر آن‌ها هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند. سندروم آشیانه خالی در سالمندان رواج بیشتری دارد.

سندروم آشیانه خالی

به‌طورکلی، سندروم آشیانه خالی روانشناسی شده و ۶ نشانه‌ی اصلی دارد که با مشاهده‌ی آن‌ها باید به فکر درمان باشید.

۱. از دست‌ دادن هدف

زمانی برنامه‌ی روزانه شما شامل رساندن فرزندتان به محل تمرین فوتبال یا برگزاری کلاس‌های فوق‌برنامه، شرکت در انجمن اولیا و مربیان مدرسه و برگزاری جشن تولد می‌شد اما حالا قضیه فرق کرده است.

در حال حاضر، به جای آن همه شلوغی و هیاهوی روزهای کسالت‌آور و بی‌هدفی را می‌گذرانید. چنین احساساتی در والدینی که به سندروم آشیانه خالی دچار شده‌‌اند، طبیعی است. کنار گذاشتن وظایف روزمره‌ی والدینی می‌تواند دشوار باشد. این موضوع در والدینی که کنترل‌گری بیشتری داشته‌اند، تنها هستند یا بازنشسته شده‌اند، بیشتر مشاهده می‌شود.

۲. نومیدی از کنترل اوضاع

برای سال‌های متمادی شما برنامه‌ریزی زندگی فرزندتان را کنترل می‌کردید اما اکنون اوضاع فرق کرده است. با توجه به اینکه فرزند شما مستقل شده، نمی‌توانید به اندازه‌ی گذشته درباره جزئیات برنامه‌ی روزانه او آگاه شوید. عدم کنترل زمان حضور فرزند در دانشگاه و محل کار یا عدم آگاهی از قرار ملاقات‌ها و معاشرت‌های او با دیگران ممکن است شما را دچار استیصال کند. همچنین، احتمالا در این شرایط، احساس می‌کنید که شما را کنار گذاشته‌اند.

۳. احساس پریشانی

اگر هنگام تماشای آگهی‌های تبلیغاتی غم‌انگیز یا رانندگی در جاده اشک از چشمانتان سرازیر شده، باید بدانید که این مسئله کاملا طبیعی است. شما در حال حاضر، در یک بحران عاطفی قرار دارید و جای هیچ تعجبی نیست که موقعیت‌ها یا شرایطی که در حالت عادی بر شما اثری ندارند، شما را به شدت متأثر کنند. سندروم آشیانه خالی در سالمندان می‌توانند احساسات مختلفی را برانگیزد، از قبیل:

غم به این دلیل که فرزند شما به شخص بالغی تبدیل شده است؛
عصبانیت از دست خودتان به این علت که در گذشته آن‌طور که باید به فرزندتان توجه نداشته‌اید؛
عصبی نسبت به وضعیت ازدواج خود؛
ترس از اینکه کهن‌سال‌تر شوید؛
ناامیدی چون همیشه فکر می‌کرده‌اید که در این سن شرایط دیگری داشته باشید.

۴. استرس زناشویی

بسیاری از زوج‌ها در طول فرایند تربیت فرزند رابطه زناشویی خود را فراموش می‌کنند و باعث می‌شوند که خانواده حول محور بچه‌ها بچرخد. اگر در طول سال‌های گذشته، ازدواج و رابطه‌ی زناشویی خود را نادیده گرفته‌اید، ممکن است پس از استقلال فرزندان، متوجه خلأ رابطه خود شوید.

درصورتی‌که، فعالیت‌های زندگی شما همیشه حول محور مدرسه و فعالیت‌های مربوط به فرزندان چرخیده باشد، احتمالا زمان استقلال آن‌ها برقراری مجدد رابطه برایتان با کمی چالش همراه باشد. به‌علاوه، برخی از زن و شوهرها نسبت به ترک خانه توسط فرزندان واکنش‌های متفاوتی دارند. ممکن است یکی از شما بعد از این قضیه نفس راحتی بکشد و دیگری غمگین شود. در این شرایط، تنش رابطه میان شما بیشتر خواهد شد.

۵.اضطراب و نگرانی نسبت به وضعیت فرزندان

چه فرزند شما راهی دانشگاه شده باشد و چه به خانه‌ی جدید نقل مکان کند، به‌هرحال، طبیعی است که شما نگران وضعیت او باشید. آنچه غیرطبیعی است این است که این احساس نگرانی و اضطراب همیشگی شود.

بررسی چندین باره‌ی حساب‌های کاربری او در شبکه‌های اجتماعی یا صرف ساعت‌های طولانی برای این کار نه به نفع شماست و نه به سود فرزندتان. در این شرایط، برخی از والدین بارها با فرزند تماس می‌گیرند تا مطمئن شوند که به عنوان مثال امروز مسواک زده یا نه!

۶. احساس تنهایی

پس از استقلال فرزند ممکن است که دچار احساس تنهایی شوید. تصور اینکه از خواب برخیزید و او را در خانه نبینید شما را آزار می‌دهد. احتمالا از اینکه فرزندتان دیگر مثل گذشته با شما زندگی نمی‌کند، به‌شدت ناراحت هستید.
دوره‌ی درگیری با سندروم آشیانه خالی چقدر طول می‌کشد؟

سندروم آشیانه خالی

هر پدر و مادری نسبت به استقلال فرزندانش احساس و تجربه متفاوتی دارد. ممکن است این احساسات برای برخی تنها چند هفته طول بکشد. بعضی از والدین هم تا سال‌ها دچار این سندروم هستند. آن‌هایی که سندروم آشیانه خالی را برای چند ماه تجربه می‌کنند، معمولا ۲ ماه تا ۱ سال درگیر این مشکل هستند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که به‌طور میانگین ۳ ماه طول می‌کشد تا والدین به خانه خالی خود عادت کنند.
مراحل ابتلا به سندروم آشیانه خالی

این سندروم ۳ مرحله‌ی اصلی دارد که با پشت سر گذاشتن آن‌ها همه‌چیز به روال سابق بازمی‌گردد.

۱. اندوه (Grief)

زمانی که فرزندتان برای اولین بار خانه را ترک می‌کند، احتمالا احساس غم، اندوه و از دست دادن بر شما غلبه خواهد کرد. ممکن است با ساده‌ترین چیزها اشک بریزید و از نظر احساسی تحریک‌پذیری بالایی داشته باشید. این غم و اندوه ممکن است سبب شود که تا زمان کنار آمدن با تغییرات بزرگ زندگی خود از دنیا فاصله بگیرید

۲. تسکین (Relief)

پس از گذشت چند ماه، ممکن است متوجه موقعیت جدید خود و آزادی‌هایی که دارید، شوید. بنابراین، به‌جای ناراحتی از ترک خانه توسط فرزندتان، به مراقبت از خود و سرگرمی‌های مختلف مشغول می‌شوید. این سبک جدید از زندگی به شما حس آرامش و تسکین خواهد داد.

۳. شادی و لذت (Joy)

حرکت در مسیر پرفرازونشیب غم سرانجام شما را به ایستگاه شادی می‌رساند. در این زمان، از شرایط جدید خود راضی می‌شوید. شاید به حضور در شبکه‌های اجتماعی یا سفر به خارج از کشور فکر کنید.

سوگیری لنگر چیست و چطور بر آن غلبه کنیم تا تصمیمات بهتری بگیریم؟
سندروم ایمپاستر چیست؟ علل ابتلا، نشانه‌ها و راه‌های مقابله با آن

راه‌های درمان سندروم آشیانه خالی

با اینکه پشت سر گذاشتن این سندروم کار دشواری است اما غیرممکن نیست. با استفاده از ۸ راهکار ساده می‌توانید با این سندروم مقابله کنید.

۱. ارتباطات اجتماعی برقرار کنید

از وقت آزادی که به دست آورده‌اید برای ارتباط مجدد با دوستان قدیمی خود بهره ببرید. قابل درک است که والدین از روابط اجتماعی خود غافل شوند چون به‌سختی برای خود وقت دارند، چه برسد به دیگران. سعی کنید که وارد فضاهای اجتماعی جدید با ارتباطات تازه شوید. دوستی و ارتباط با دوستان یک راه ساده برای حواس‌پرتی و پرکردن خلأ تنهایی است.

۲. به دنبال کمک حرفه‌ای باشید

اگر نشانه‌های سندروم آشیانه خالی را در خود دیده‌اید و این نشانه‌ها هنوز ادامه دارند، باید به فکر مشاوره با یک کارشناس سلامت روان باشید. چنین فردی به شما کمک می‌کند تا غم و اندوه خود را درک کنید و بتوانید احساسات خود را به بهترین شکل مدیریت کنید.

۳. برای آینده هدف‌گذاری کنید

با داشتن طرزفکری آینده‌نگرانه غم و اندوه کاهش می‌یابد. وجود این طرزفکر سبب می‌شود که انگیزه پیدا کنید و به زندگی امیدوار شوید. بنابراین، برای خود اهداف بلندمدت یا کوتاه‌مدتی تعیین کنید.

۴. سرگرمی یا شغل جدیدی را شروع کنید

کشف جنبه‌های مختلف هویت‌ و گسترش علایق ممکن است برای شما به مسیری رضایت‌بخش تبدیل شود. در نتیجه، سراغ فعالیت‌های جدید بروید. فرقی نمی‌کند که عضو کتابخانه‌های عمومی شوید یا در کلاس‌های یوگا شرکت کنید، به‌هرحال، قدم گذاشتن در مسیری جدید دایره ارتباطات اجتماعی شما را گسترش می‌دهد و به سلامت جسمی شما کمک می‌کند.

ممکن است انتخاب یک مسیر شغلی جدید هم به تقویت اعتماد‌به‌نفس شما کمک کند. تغییر شغل و شروع کسب‌وکار جدید به شما این امکان را می‌دهد که جنبه قدرتمندی از خود که تاکنون آن را نادیده‌ می‌گرفته‌اید را ببینید.

۵. رابطه با شریک زندگی خود را تجدید کنید

زندگی در یک خانه خالی فرصتی عالی برای وقت گذراندن با یکدیگر است. از این فضا و زمانی که به دست آورده‌اید برای احیای دوباره عشق و رابطه خود بهره بگیرید. در حقیقت، ۶۳ درصد از زوج‌هایی که فرزندانشان مستقل شده‌اند، احساس نزدیکی و صمیمیت بیشتری را تجربه کرده‌اند.

۶. مراقبت از خود را تمرین کنید

زمانی را به مراقبت از خود اختصاص بدهید. ممکن است این موضوع برای شما به معنای یک حمام داغ، پختن یک غذای خوشمزه، دویدن یا نوشتن خاطرات روزانه باشد. به‌هرحال، هرکسی به روش خاص خود خوشحال می‌شود. سعی کنید که آن روش را پیدا کنید.

۷. مثبت فکر کنید

به استقلال فرزندان و خروج آن‌ها از خانه به عنوان یک فرایند طبیعی و مثبت نگاه کنید. شما باید استقلال آن‌ها را جشن بگیرید. با خوش‌بینی نسبت به فرصت‌های پیش روی آن‌ها، هیجان‌زده خواهید شد.

۸. با فرزندان خود در تماس باشید

خوشبختانه، در عصر فناوری زندگی می‌کنیم و همه امکان برقراری ارتباط آسان از هر جای کره زمین را داریم. فاصله فیزیکی مساوی با فاصله عاطفی نیست. با فرزندتان در تماس باشید تا به او نشان دهید که هنوز هم او را بی‌قیدوشرط دوست دارید.
کلام آخر

هرچند والدین باید همیشه فرزندان خود را برای کسب استقلال تشویق کنند اما ممکن است این کار برای آن‌ها دشوار باشد. سندروم آشیانه خالی پدیده‌ای رایج در میان والدین در سراسر جهان است اما غیرقابل درمان نیست. شما می‌توانید با راه‌کارهایی ساده با این پدیده مقابله کنید.