درمان خشکی واژن | علل، علائم و روش های درمان فوری و قطعی

یکی از بیماری های شایع در دوران یائسگی و پس از آن خشکی واژن است، که به دلایل مختلف و در هر دوره سنی اتفاق می افتد. خشکی واژن به معنای نازک شدن دیواره واژن و ملتهب شدن آن در اثر کاهش هورمون استروژن یا ابتلا به برخی بیماری ها و عفونت های زنان است. این عارضه منجر به تجربه رابطه جنسی بدون لذت و درد در حین دخول می شود. رفع دائمی خشکی واژن از مواردی است که بانوان زیادی مخصوصا در سنین بعد از یائسگی خواستار آن هستند، با ما تا انتهای مقاله همراه باشید تا بیشتر در این خصوص بدانید.

خشکی واژن چیست؟

خشکی واژن یا آتروفی واژن (Vaginal atrophy) یکی از رایج‌ترین و در عین حال آزاردهنده‌ترین بیماری‌ها در بین بانوان است که در اثر عوامل مختلفی به وجود می‌آید. برخلاف تصور برخی از مردم این بیماری علاوه بر زنان یائسه، بانوان بالغ را نیز قبل از یائسه شدن درگیر می‌کند. اما رواج آن پس از یائسگی بیشتر است. در حالت عادی واژن بانوان به دلیل ترشح هورمون زنانه استروژن مرطوب است. این رطوبت فواید زیادی دارد و از ایجاد زخم مهبل در اثر خشکی بیش از حد جلوگیری می‌کند. در مواردی ممکن است تولید این هورمون در بدن کاهش یابد و در نتیجه رطوبت واژن کم شود یا به‌طور کلی از بین رود. رطوبت ناحیه تناسلی تاثیر بسیار زیادی بر روابط جنسی فرد خواهد گذاشت و فقدان آن می تواند سبب درد و احساس ناراحتی شود.

خشکی واژن چگونه ایجاد می شود؟

همانطور که گفته شد خشکی واژن (Vaginal dryness) معمولا به دلیل افت سطح هورمون استروژن در بدن بانوان اتفاق می افتد. بنابراین با نزدیک شدن به دوران یائسگی این هورمون به شدت افت می کند. تخمدان ها هورمون استروژن را که وظیفه رشد اندام های زنانه مانند سینه است را تولید می کنند. این هورمون نقش مهمی در چرخه قاعدگی و باروری دارد. معمولاً استروژن موجب سفتی، حفظ رطوبت و سلامت بافت واژن می شود. زمانی که ترشح این هورمون در بدن کاهش می یابد، بافت واژن نازک تر شده، خشک می شود و حالت الاستیکی خود را از دست می دهد و رنگ صورتی آن رو به آبی می رود. این تغییرات در ناحیه واژن با نام آتروفی شناخته می شوند.
البته سطح استروژن در بدن می تواند به دلایل دیگری به جز یائسگی نیز تغییر پیدا کند مانند:

زایمان و شیردهی
درمان های مربوط به سرطان شامل شیمی درمانی، پرتو درمانی و رادیوتراپی
یائسگی به کمک جراحی (زمانی که تخمدان ها به وسیله جراحی به هر دلیلی برداشته می شوند.)
داروهای ضد استروژن که برای درمان سرطان سینه، سرطان اندومتریوز تجویز می شوند.
و …

علائم خشکی واژن

سوزش و خارش واژن
درد واژن
درد یا کمی خونریزی بعد مقاربت جنسی با همسر
تکرر ادرار یا نیاز فوری به دفع ادرار
عفونت ادراری مکرر
التهاب واژن
عفونت واژینال

استروژن که یک نوع هورمون زنانه است، با حفظ ترشحات طبیعی واژن، حالت کشسانی بافت واژن و اسیدیته آن باعث حفظ سلامت واژن می‌شود.
علل خشکی واژن

۱. کاهش تولید هورمون استروژن

کاهش میزان هورمون استروژن در بدن، علت اصلی خشکی واژن است. استروژن که یک نوع هورمون زنانه است، با حفظ ترشحات طبیعی واژن، حالت کشسانی بافت واژن و اسیدیته آن باعث حفظ سلامت واژن می‌شود. این عوامل مانع از عفونت مجرای ادراری و عفونت واژن می‌شوند.

ولی کاهش هورمون استروژن، باعث نازک شدن، کاهش حالت کشسانی و شکنندگی دیواره واژن می‌شود و خطر ابتلا به عفونت ادراری را افزایش می‌دهد.

دلایل کاهش استروژن عبارتند از:

یائسگی و زمان قبل از آن
زایمان
شیردهی
اثرات روش‌های درمانی سرطان روی تخمدان‌ها مثل پرتودرمانی، هورمون درمانی و شیمی درمانی
برداشتن تخمدان‌ها با عمل جراحی
اختلالات سیستم ایمنی بدن
کشیدن سیگار

۲. دارو‌ها

برخی دارو‌های آلرژی و سرماخوردگی حاوی دکونژستانت‌هایی (ضد احتقان) هستند که باعث کاهش رطوبت در بسیاری از قسمت‌های بدن از جمله واژن می‌شود. شستن واژن با مواد مایع شوینده، باعث به هم خوردن تعادل شیمیایی طبیعی موجود در واژن و در نتیجه التهاب و عفونت آن می‌شود.

۳. سندرم شوگرن

سندرم شوگرن یک بیماری خود ایمنی است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم حمله می‌کند و باعث خشکی دهان و چشم می‌شود. همچنین باعث خشکی واژن می‌گردد.

۴. شستن واژن با مواد مایع شوینده

این عمل باعث به هم خوردن تعادل شیمیایی طبیعی موجود در واژن و در نتیجه التهاب و عفونت آن می‌شود. همچنین باعث خشکی و آزردگی آن می‌شود.

۵٫ راه های جلوگیری از بارداری

یکی از عوارض قرص‌های ضدبارداری به‌خصوص قرص ال دی خشکی واژن است. همچنین استفاده بیش از حد از کاندوم مردانه توسط شریک جنسی آن‌ها و تماس مواد تاخیری آن با واژن، آتروفی واژن را در پی خواهد داشت.

۶٫ جراحی و سرطان

جراحی جهت برداشتن تخمدان ها به دلایل مختلف و همچنین درمان های مربوط به سرطان شامل شیمی درمانی و رادیوتراپی باعث قطع یا کاهش میزان هورمون استروژن و در نتیجه خشکی واژن میشود.

عوارض خشکی واژن

واژن یکی از مهم‌ترین قسمت‌های دستگاه تولید مثل در بانوان محسوب می‌شود و نقش مهمی در تولید مثل دارد.

در حالت عادی محیط واژن با یک لایه از ترشحات طبیعی پوشانده شده است و این ترشحات باعث قلیایی بودن واژن می‌شوند. کاهش میزان استروژن و در نتیجه خشکی واژن، سبب می‌شود اسپرم در محیط اسیدی و خشک واژن، زنده نماند در نتیجه قدرت باروری کاهش یابد. از طرف دیگر خشک بودن مهبل، باعث نازک‌تر شدن آن خواهد شد که باعث ایجاد درد شدید و حتی خونریزی در هنگام رابطه جنسی یا پس از آن می‌شود. افزایش درد در حین رابطه جنسی و پس از آن، به‌تنهایی می‌تواند موجب کاهش میل جنسی در زنان شود و این مساله در سلامت روابط جنسی و خانوادگی تاثیر مستقیم دارد. همچنین سوزش ناحیه تناسلی در هنگام دفع ادرار نیز از دیگر عوارض واژن خشک و نازک است.

عوامل موثر بر عارضه خشکی واژن

خشکی واژن یک علل فیزیولوژیکی است که بانوان با افزایش سن با آن رو به رو خواهند شد. تغییرات هورمونی در دوره های مختلف زندگی، عوارض جانبی دارو های هورمونی و کشیدگی و روند پیری پوست از مهمترین عوامل خشکی واژن بشمار می‌روند. موارد دیگری وجود دارند که جزو عوامل موثر بر عارضه خشکی واژن محسوب میشوند مانند:

استفاده متعدد از ژیلت ها و لباس های زیر بی کیفیت
حساسیت به مواد موجود در کاندوم
استفاده از دستمال توالت معطر
استفاده از دستمال مرطوب
استفاده از دئودورانت ها
عدم ارتباط عاطفی و نوازش قبل از شروع نزدیکی.
استرس و اضطراب و مشکلات روحی
دوش واژینال
مصرف مواد مخدر

راه‌های تشخیص خشکی واژن

معاینه ناحیه لگن

پزشک ناحیه واژن، دستگاه تناسلی و دهانه رحم را معاینه و بررسی می‌کند.

تست پاپ اسمیر

با انجام تست پاپ اسمیر پزشک نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم را با وسیله‌ای مخصوص بر می‌دارد و زیر میکروسکوپ نگاه می‌کند. همچنین نمونه‌ای از ترشحات واژن را برای بررسی عفونت واژن یا خشکی واژن در اثر کاهش استروژن بر می‌دارد.

آزمایش ادرار

اگر علائم عفونت ادراری را داشته باشید، باید ادرار شما آزمایش شود.

روش های فوری و قطعی درمان خشکی واژن

استروژن درمانی

معمولاً خشکی واژن با استفاده موضعی از استروژن در ناحیه واژن (استروژن واژینال) بهبود می‌یابد تا اینکه آن را به طور خوراکی و یا پوستی استفاده کنیم. مقدار کمی از این استروژن هم وارد جریان خون می‌شود. استروژن واژینال میزان هورمون تستوسترون را کاهش نمی‌دهد.

استفاده از استروژن واژینال، خطر ابتلا به عفونت ادراری را نیز کم می‌کند (که برای داشتن یک عملکرد جنسی سالم با همسر مهم است).

در مورد میزان و نوع استروژن واژینال مصرفی با پزشک مشورت کنید.

اشکال مختلف استروژن‌درمانی عبارتند از:

پماد استروژن واژینال

معمولاً موقع خواب شب، با استفاده از وسیله‌ای مخصوص (اپلیکاتور) پماد را وارد واژن می‌کنید. پزشک متخصص میزان و زمان مصرف این پماد را به شما خواهد گفت.

حلقه استروژن واژینال

یک حلقه نرم و قابل انعطاف توسط خودتان و یا پزشک وارد بخش بالایی واژن می‌شود. این حلقه استروژنی، به طور ثابت استروژن را در واژن آزاد می‌کند و هر سه ماه یک بار باید تعویض شود.

قرص استروژن واژینال

با استفاده از یک اپلیکاتور یک بار مصرف، قرص را داخل واژن قرار می‌دهید. پزشک زمان گذاشتن این قرص را به شما خواهد گفت. اگر سابقه ابتلا به سرطان پستان، تخمدان و یا رحم را دارید، می‌توانید از استروژن واژینال استفاده کنید، ولی قبل از آن درباره خطرات و فواید آن با پزشک صحبت کنید

اگر خشکی واژن با سایر علائم یائسگی مانند گرگرفتگی همراه باشد و اگر رحم خود را درنیاورده باشید (هیسترستومی)، پزشک استروژن خوراکی را به همراه هورمون پروژستین برای شما تجویز خواهد کرد. از پزشک بپرسید که آیا این هورمون درمانی مفید است یا نه و کدام نوع آن برای شما بهتر است.

اگر سابقه ابتلا به سرطان پستان، تخمدان و یا رحم را دارید، می‌توانید از استروژن واژینال استفاده کنید، ولی قبل از آن درباره خطرات و فواید آن با پزشک صحبت کنید.
لیزر

درمان خشکی واژن فوری با لیزر مونالیزاتاچ نیز توسط بسیاری از پزشکان به بیماران درگیر این بیماری توصیه می‌شود. امروزه از لیزر درمانی برای درمان بیماری‌های مختلفی استفاده می‌شود که یکی از کاربردهای بسیار موثر آن‌، درمان خشکی واژن است. لیزر روی سلول‌های آسیب‌دیده واژن تاثیر مثبت دارد و آتروفی واژن را با ترمیم این سلول‌ها درمان می‌کند.

درمان با RF

یکی دیگر از تکنولوژی های مدرن برای رفع خشکی واژن، استفاده از تکنیک آر اف است. دستگاه RF با کمک امواج رادیویی بافت های داخلی بدن را تحریک می کند و باعث افزایش تولید استروژن می شود. دستگاه آر اف با ایجاد گرما در واژن، موجب افزایش گردش خون و کلاژن سازی در این ناحیه شده و همین اکسیژن رسانی سبب بهبود خشکی واژن می‌شود. افزایش رطوبت با این دستگاه بسیار ساده و کاربردی بوده که به صورت سرپایی انجام می‌شود.

کربوکسی تراپی

کربوکسی تراپی برای درمان بیماری‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد که یکی از آن‌ها آتروفی واژن است. در روش کروبوکسی تراپی مقدار مشخصی گاز دی اکسید کربن به داخل واژن تزریق می‌شود و از این طریق پزشک سعی می‌کند خشکی واژن را درمان کند.

اوزون تراپی

اوزون تراپی به طور معمول برای بازسازی بافت، آنتی اکسیدان، تقویت کننده سیستم ایمنی، ضد التهابی و ضد پیری استفاده می شود. در موارد بیماری‌های اعضای داخل لگن و بیماری‌های التهابی در مجاری تناسلی و انواع عفونت‌های سیستم تناسلی زنان از طریق دوش واژینال با محلول اوزون و انمای واژینال مخلوط اوزون، اکسیژن با حجم‌های متفاوت و دوزهای مختلف بر اساس نوع بیماری بکار می‌رود

روش های خانگی درمان خشکی واژن

مرطوب کننده واژن

کرم های مرطوب کننده واژن، برای بانوانی که نمی توانند یا نمی خواهند از استروژن های موضعی استفاده کنند رطوبت، نرم کنندگی و چربی لازم را در قسمت واژینال و ناحیه خارجی تناسلی فراهم می کند. همچنین پوست حساس ناحیه واژینال را بدون نیاز به هورمون ها، بصورت دلپذیری نرم می کند. معمولا مرطوب کننده ها بعد از یک بار مصرف، تا سه روز خشکی واژن را برطرف می‌کنند. البته لازم است قبل از مصرف این مواد با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.

روان کننده و لوبریکانت

خشکی واژینال باعث احساس ناراحتی و درد در هنگام رابطه جنسی می شود. به همین دلیل فرد می تواند از ژل های روان کننده واژینال و لوبریکانت استفاده کند. این ژل ها دخول را آسان تر می کنند و دردی به دنبال نخواهد داشت. برای انتخاب بهترین ژل روان کننده حتماً باید از دکتر زنان خود کمک بگیرید.

رابطه جنسی منظم

با ابتلا به بیماری خشکی واژن برقراری تماس جنسی دردناک و آزاردهنده خواهد بود ولی در صورت تداوم رابطه جنسی در فواصل نزدیک می توان به درمان این بیماری کمک کرد. داشتن رابطه جنسی منظم به سلامت بافت واژن و قابلیت ارتجاعی بودن آن کمک کرده و از پیری مخاط پیشگیری می کند.

مصرف مکمل های فیتواستروژن

بهتر است برای پیشگیری و حتی درمان بیماری خشکی مهبل، از مصرف مواد غذایی حاوی فیتواستروژن غافل نشوید. این ماده در دانه‌های روغنی و مغزهای خوراکی وجود دارد و در درمان این بیماری بسیار موثر است. فیتواستروژن در غذاهای گیاهی مانند سویا، آجیل، مغز‌ها و دانه‌ها، پنیر و لوبیا یافت می‌شود.

درمان گیاهی خشکی واژن

یکی از مواردی که در طب سنتی برای درمان خشکی واژن توصیه می‌شود، استفاده از روغن گیاهی است. در میان روغن‌های گیاهی روغن کنجد، نارگیل و روغن زیتون گزینه های خوبی برای رفع خشکی واژن هستند.
از مصرف موضعی این مواد خودداری کنید

از مصرف موضعی مواد زیر برای بهبود خشکی واژن استفاده نکنید، زیرا باعث بیماری آن می‌شوند:

سرکه، ماست و مواد مایع شوینده واژن
کرم مرطوب کننده دست
صابون‌های ضد باکتری یا معطر
روغن حمام و کف صابون
دستمال توالت یا مواد شوینده معطر

روش های پیشگیری از ابتلا به خشکی واژن

برای پیشگیری از ابتلا به خشکی واژن لازم است موارد زیر را رعایت کنید:

عدم استفاده از محصولات پاک کننده قوی:
عدم استفاده از شوینده های حاوی عطر
هیدراته نگه داشتن بدن
استفاده از مرطوب‌کننده واژن چند بار در هفته
استفاده از روان‌کننده هنگام رابطه جنسی (از روان‌کننده‌های حاوی گلیسیرین استفاده نکنید. زیرا گلیسیرین واژن را بیشتر تحریک می‌کند.)
داشتن رابطه جنسی منظم
افزایش تحریک جنسی
مصرف چربی مناسب و کافی و مصرف سویا
مصرف مکمل‌هایی مانند: ویتامین E، ویتامین A، امگا
ورزش کردن منظم

چه زمانی برای درمان خشکی واژن به پزشک مراجعه کنیم؟

این بیماری ممکن است در افرادی با سنین مختلف رخ دهد اما بروز آن در زمان یائسگی بیش از سایر دوره‌های سنی است. متاسفانه برخی از بانوان به علائم این بیماری توجهی نشان نمی‌دهند و درصدد درمان آن برنمی‌آیند. همین مساله زمینه‌ساز بروز مشکلات بزرگتری مانند زخم واژینال یا خونریزی پس از رابطه جنسی است. بهتر است بانوان به محض مشاهده یک یا چند مورد از علائم بیماری خشکی واژن، به پزشک مراجعه کنند تا پس از تشخیص درست، تحت درمان قرار گیرند.