دانشمندان چهره آمنهوتپ سوم، فرعون باشکوه مصر را بازسازی کردند

آمنهوتپ سوم یکی از مشهورترین فراعنه مصر است که مومیایی آن به خوبی حفظ نشده؛ اما دانشمندان موفق شدند چهره وی را بازسازی کنند.

فرعون آمنهوتپ سوم که با لقب برجسته‌اش «باشکوه» شناخته می‌شود، بر یکی از باشکوه‌ترین دوره‌های تاریخ مصر باستان حکومت کرد. او در زمان حکومت خود، صلح و رفاه را برای امپراتوری به ارمغان آورد و دستور ساخت برخی از مجلل‌ترین بناهای تاریخی تمدن مصر را داد. اکنون با گذشت بیش از ۳۳۵۰ سال پس از مرگ فرعون آمنهوتپ سوم، دانشمندان با بازسازی چهره مومیایی او، دوباره توانسته‌اند شکوه گذشته‌اش را به نمایش بگذارند.

آمنهوتپ سوم در دوران دودمان هجدهم از پادشاهی نوین مصر اندکی کمتر از ۴۰ سال حکومت کرد. او در حالی که هنوز کودک بود، بر تخت پادشاهی نشست و به یکی از مشهورترین افرادی تبدیل شد که در طول تاریخ در امتداد کرانه‌ی رود نیل قدم زده‌اند. بین سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۵۱ پیش از میلاد، بخش اصلی معبد اقصر و همچنین سازه‌های چشمگیر متعدد دیگر در منف و کرنک، به فرمان آمنهوتپ سوم ساخته شد.

یکی از مشهورترین بناهایی که به احترام آمنهوتپ سوم بنا شد، معبد یادبود او در کوم الحیطان بود. این معبد توسط دو مجسمه بزرگ به نام «دو تندیس ممنون» محافظت می‌شود. با اینکه آمنهوتپ سوم از معروف‌ترین فراعنه‌ای است که به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته، مومیایی او وضعیت خوبی ندارد. این مومیایی به دلیل دستبرد دزدان مقبره و تأثیر رطوبت طی هزاران سال دچار آسیب‌های جدی شده است.

نویسندگان مطالعه جدیدی که به بازسازی چهره آمنهوتپ سوم پرداخته‌اند، از میزان تخریب مومیایی او ابراز تأسف کرده و توضیح می‌دهند چون سر او عمدتاً به اسکلت تبدیل شده است، نمی‌توان تنها با مشاهده آن، به‌طور مستقیم درباره ظاهر چهره‌اش در دوران حیات نتیجه‌گیری کرد. این در حالی است که برای مومیایی‌های به خوبی حفظ‌شده، چنین نتیجه‌گیری‌هایی امکان‌پذیر است.

آنچه شرایط را پیچیده‌تر می‌کند این است که به‌نظر می‌رسد آمنهوتپ سوم به روش سنتی مومیایی نشده، بلکه برای مومیایی‌کردن وی از فرآیندی خاص و متفاوت استفاده شده است. نویسندگان مطالعه می‌نویسند: «به‌نظر می‌رسد آمنهوتپ سوم در حمامی از ناترون (بوره ارمنی) خشک شده، سپس داخل بدنش با مواد خاص پر شده و با چند لایه رزین پوشانده شده است. در نهایت او به نوعی از مومیایی تبدیل شده که بیشتر شبیه مجسمه است تا مومیایی معمولی.»

پژوهشگران برای بازسازی تصویر فرعون، مجبور شدند به یادداشت‌های گرافتن ای. اسمیت، آناتومیست استرالیایی تکیه کنند که نخستین بار در سال ۱۹۰۵ مومیایی را مورد بررسی قرار داده بود.

پژوهشگران با مقایسه داده‌ها با عکس‌های بدن، متوجه شدند که اسمیت طول جمجمه را به اشتباه ۱۹۴ میلی‌متر ثبت کرده بود، درحالی‌که طول واقعی آن بیش از ۱۷۴ میلی‌متر نیست. اسمیت همچنین فاصله‌ی بین چشمان آمنهوتپ سوم، ابعاد کاسه‌های چشم، عرض بینی و ویژگی‌های مهم دیگر را اندازه‌گیری کرده بود که همه‌ی این اطلاعات به پژوهشگران کمک کرد مدل دقیقی از جمجمه فرعون بسازند. سپس اسکن‌های توموگرافی از افراد زنده روی مدل قرار داده شد تا بافت‌های نرم صورت مشخص و درنهایت چهره کامل فرعون بازسازی شود.

چون مدل فوق اطلاعاتی درباره مدل موی آمنهوتپ سوم، رنگ مو، شکل چشم‌ها یا رنگ پوست او ندارد، نویسندگان مطالعه تصویری ساده و بدون مو، با چشم‌های بسته و رنگ سیاه‌وسفید منتشر کرده‌اند. البته تصویر هنری‌تری نیز ایجاد شد که در آن آمنهوتپ سوم با مو، چشم‌های باز و رنگ کامل و همچنین به همراه لباس‌های سلطنتی به نمایش درآمده است. باید گفت تصویر دوم برای فردی با لقب «باشکوه»، مناسب‌تر به‌نظر می‌رسد.