حلقه‌های مرموز «پریان» در بیابان‌های سراسر جهان

تکه‌های اسرارآمیز و برهنه‌ی زمین که در صحراهای نامیبیا و استرالیا پراکنده شده‌اند، بسیار گسترده‌تر از چیزی هستند که ما قبلا تصور می‌کردیم. تحقیقات تازه نشان می‌دهد که «حلقه‌های پریان» در نقاط مختلف دیگری در کرۀ زمین نیز یافت می‌شوند.

نام آن‌ها «حلقه‌های پریان» است و در یک ارزیابی جهانی جدید، ۲۶۳ مکان حاوی این نقاط مرموز در سه قاره و ۱۵ کشور، از جمله ماداگاسکار و آسیای غرب میانه شناسایی شده‌اند. این اطلاعات جدید به دانشمندان در فهمیدن دلیل به وجود آمدن آن‌ها کمک می‌کند، پرسشی که پاسخ به آن به طرز شگفت‌آوری دشوار است.

تیمی به سرپرستی دانشمند محیط زیست، امیلیو گیرادو از دانشگاه آلیکانته در اسپانیا نوشته است: «ما یک ارزیابی جهانی و سیستماتیک از الگوهای گیاهی دایره‌های پریان انجام دادیم و صدها مکان [دایره مانند] را در سه قاره کشف کردیم.»

«مطالعه ما اطلاعاتی را در مورد اکولوژی و جغرافیای زیستی این الگوهای گیاهی جذاب و نخستین اطلس توزیع جهانی آن‌ها ارائه می‌دهد.»

دایره‌های پریان یک معمای واقعی زیست‌محیطی هستند. آن‌ها در مناطق بیابانی به‌ شکل نقاطی دایره‌ای و بایر در پوشش گیاهی کم‌علف ظاهر می‌شوند و تکه‌هایی از زمین خشک و برهنه را تا قطر حدود ۱۲ متر می‌پوشانند؛ این دایره‌ها تقریباً همیشه از نظر مکانی از هم جدا هستند، یعنی با یکدیگر تماس یا هم‌پوشانی ندارند.

دانشمندان تا سال ۲۰۱۴ نمونه‌هایی از این دایره‌ها را در نامیبیا و صحرای پیلبارا در غرب استرالیا شناسایی کرده بودند. اما ما هنوز با قطعیت نمی‌دانیم چه چیزی باعث ایجاد آن‌ها می‌شود. در مورد موریانه‌ها به عنوان یک عامل احتمالی بسیار بحث شده است و تحقیقات جدیدتر نیز نشان می‌دهد که حشرات کوچک می‌توانند نقشی در ایجاد آن‌ها داشته باشند.

این ایده که دایره‌ها به پوشش گیاهی کمک می‌کنند تا منابع کم آب را به حداکثر برسانند، مورد توجه قرار گرفته است. اما چشم‌انداز کشورهایی که دایره‌ها در آن‌ها یافت شده به طور متفاوت خشک می‌شوند و این موضوع همه چیز را پیچیده می‌کند. این تصور که گونه‌های گیاهی دیگر ممکن است سمومی را از خود به جای بگذارند، برای مدتی مورد توجه قرار گرفت اما سال ۲۰۲۱ این ایده منتفی شد.

بخشی از مشکل این است که این حلقه‌ها در نقاطی از جهان یافت شدند که اصلاً محیط مناسبی نیستند و دسترسی به آن‌ها دشوار است. بسیاری از تحقیقات روی پهپادها و تصاویر ماهواره‌ای متکی است. اما گیرادو و تیمش دریافتند که این ابزار قدرتمندتر از آن چیزی هستند که ما می‌دانستیم. چون اگر بتوانیم مناظر بیشتری را پیدا کنیم که در آن‌ها این شکل‌های عجیب و غریب وجود دارند، می‌توانیم به جای تمرکز روی تفاوت‌ها، به دنبال چیزی باشیم که آن‌ها را شبیه به هم می‌کند.

آن‌ها به تازگی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای با وضوح بسیار بالا یک بررسی سیستماتیک انجام دادند و از یادگیری ماشینی برای تجزیه و تحلیل نتایج استفاده کردند تا ۵۷۴۷۹۹ هکتار زمین در سراسر جهان را به دقت مطالعه کنند. این تجزیه و تحلیل برای دانشمندان با یک جایزه همراه بود: اطلس بسیار گسترده‌ای از سایت‌های شامل دایره‌های پریان.

«تحلیل‌های ما ۲۶۳ مکان را با الگوهای گیاهی شبیه دایره پریان نشان داد که در سرتاسر زمین‌های خشک در سراسر جهان توزیع شده‌اند.»

«اینها شامل مناطقی می‌شوند که قبلاً در نامیبیا و استرالیای غربی شناسایی شده‌اند و همچنین مناطقی که قبلا توصیف نشده‌اند، از جمله ساحل، صحرای غربی، شاخ آفریقا، ماداگاسکار، آسیای جنوب غربی یا استرالیای مرکزی و جنوب غربی. با انجام این کار، مطالعه ما یک اطلس جهانی ارائه می‌دهد از مناطقی که الگوهای گیاهی دایره‌پری‌وار دارند. این اطلس وجود شناخته‌شده‌ی این نوع پوشش گیاهی را به کشورها و قاره‌های جدید گسترش می‌دهد.

به گفته محققان، این اطلاعات به محدود کردن عوامل ایجادکننده آن‌ها کمک می‌کند. به این دلیل که آن‌ها را قادر به شناسایی ویژگی‌های خاص مشترک در همه سایت‌هایی می‌کند که حلقه‌های پری در آن‌ها یافت می‌شود. این سایت‌ها شامل یک محیط بسیار خشک و بیابانی، دماهای بالا و بارش زیاد فصلی و خاکی با مواد مغذی بسیار کم و محتوای ماسه بالا می‌شود.

جالب توجه است که این تیم دریافت مناطقی با حلقه‌های پریان در طول زمان نسبت به مناطق اطراف، بهره‌وری گیاهی پایدارتری داشتند. گیرادو و همکارانش می‌گویند یافته‌های آن‌ها می‌تواند به شناسایی دلایل خاص منطقه‌ای در مورد پدیدار شدن حلقه‌های پری کمک کند.

«اطلس جهانی معرفی‌شده در اینجا، درک ما را از جغرافیای زیستی الگوهای گیاهی دایره‌مانند پریان ارتقا می‌دهد و تحقیقات آینده در مورد ویژگی‌ها و مکانیسم‌های زیربنایی این الگوهای گیاهی مرموز را در مکان‌هایی که تاکنون مطالعه نشده‌اند، تسهیل می‌کند.»

«کار ما راه را برای تحقیقات بیشتر در مورد مفاهیم عملکردی این ساختارهای گیاهی هموار می‌کند، ساختارهایی که اکوسیستم‌ها را پایدارتر می‌کند و ممکن است به آن‌ها کمک کند از نقاط اوج مرتبط با تغییرات آب و هوایی جلوگیری کنند.»