بی‌اشتهایی عصبی؛ وقتی ترس از چاقی سلامت را به خطر می‌اندازد

در دنیای امروز که معیارهای زیبایی اغلب با لاغری افراطی گره خورده‌اند، نگرانی درباره‌ی وزن و تناسب اندام موضوعی رایج است. اما گاهی این نگرانی از مرز سلامت عبور می‌کند و به وسواسی فلج‌کننده تبدیل می‌شود که زندگی فرد را کاملا تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا نروزا)، یکی از همین اختلالات تغذیه‌ای جدی است که با ترس شدید از چاقی و محدود کردن افراطی کالری دریافتی، سلامت جسمی و روانی فرد را به خطر می‌اندازد.

آنچه می‌خوانید:

بی‌اشتهایی عصبی چیست؟
نشانه‌های بی‌اشتهایی عصبی را بشناسیم
علت بروز بی‌اشتهایی عصبی چیست؟
روش تشخیص بی‌اشتهایی عصبی
روش‌های درمان بی‌اشتهایی عصبی
آیا می‌توان از بی‌اشتهایی عصبی پیشگیری کرد؟
بی‌اشتهایی عصبی چیست؟

بسیاری از افراد نگران اضافه وزن هستند، اما در بعضی از افراد این نگرانی به وسواسی فکری تبدیل می‌شود که منجر به بروز اختلالی به نام بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا نروزا) می‌شود. بی‌اشتهایی عصبی، نوعی اختلال تغذیه‌ای است که می‌تواند به کاهش شدید وزن منجر شود و فرد مبتلا به این اختلال دائما درگیر میزان کالری دریافتی و وزن خود است.

افراد مبتلا به این اختلال رژیم غذایی بسیار کم‌کالری دارند و به‌شدت از افزایش وزن می‌ترسند. آن‌ها اغلب با کم کردن وزن، احساس بهتری نسبت به خود پیدا می‌کنند و ممکن است بیش از حد ورزش کنند. بی‌اشتهایی عصبی بیشتر در دختران نوجوان تشخیص داده می‌شود، اما در خانم‌ها و آقایان جوان و بزرگسال هم دیده می‌شود.

نشانه‌های بی‌اشتهایی عصبی را بشناسیم

افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی وزن خود را به روش‌های مختلف کاهش می‌دهند و آن را در سطح بسیار پایینی نگه می‌دارند. بعضی از افراد به‌شدت میزان کالری دریافتی خود را محدود می‌کنند، در حالی که بعضی دیگر به‌طور افراطی ورزش می‌کنند. بعضی افراد مبتلا هم از روش پرخوری و پاکسازی (Binge and Purge) مشابه افراد مبتلا به پرخوری عصبی (بولیمیا) استفاده می‌کنند. افرادی هم هستند که برای خلاص شدن از شر کالری‌ها، از داروهای ادرار آور یا مسهل و همچنین استفراغ کردن استفاده می‌کنند. افراد مبتلا به این اختلال علائم زیر را از خود بروز می‌دهند:

ناتوانی در حفظ وزن طبیعی
خستگی
بی‌خوابی
پوست زرد یا لکه‌دار و پوشیده از موهای نرم و نازک
نازک شدن یا ریزش مو
یبوست
قطع قاعدگی (آمنوره) برای بیش از سه دوره
خشکی پوست
فشار خون پایین

همچنین ممکن است رفتارهایی مثل رفتارهایی که در لیست زیر می‌خوانید در این افراد دیده شود:

ورزش بیش از حد
بازی کردن با غذا در بشقاب به جای خوردن آن یا خرد کردن غذا به قطعات کوچک
تحریک‌پذیری
کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی
خُلق افسرده
انکار گرسنگی
استفاده از داروهای مُدر، مُسهل یا قرص‌های لاغری

علت بروز بی‌اشتهایی عصبی چیست؟

علت دقیق بی‌اشتهایی عصبی هنوز ناشناخته است. این احتمال وجود دارد که افرادی به این اختلال مبتلا می‌شوند که تصویر بدنی منفی از خود داشته باشند. آن‌ها ممکن است بر کامل بودن متمرکز باشند یا به دنبال راه‌هایی برای کنترل زندگی خود باشند. اعتقاد بر این است که عوامل دیگری مثل عوامل بیولوژیکی، محیطی و روانی هم در بروز این اختلال نقش دارند.

عوامل بیولوژیکی: ژنتیک و هورمون‌ها ممکن است در ایجاد بی‌اشتهایی عصبی موثر باشند. بعضی از شواهد ارتباطی خاص بین بی‌اشتهایی و سروتونین (یک ماده شیمیایی تولید شده در مغز) را نشان می‌دهد.
عوامل محیطی: فشار جامعه برای لاغر به‌نظر رسیدن هم ممکن است در ایجاد بی‌اشتهایی عصبی نقش داشته باشد. تصاویر غیرواقعی بدن در رسانه و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تاثیر زیادی بر جوانان بگذارد و تمایل به لاغری را در آن‌ها فعال کند.
عوامل روانی: فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) ممکن است بیشتر مستعد رعایت رژیم غذایی سخت و برنامه ورزشی باشد که افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی اغلب آن را حفظ می‌کنند. دلیل آن هم این است که افراد مبتلا به OCD مستعد ابتلا به انواع وسواس‌ها و اجبارها هستند.

روش تشخیص بی‌اشتهایی عصبی

پزشک شما ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا فشار خون و ضربان قلب را بررسی کند. سپس معاینه‌ی روانشناختی انجام می‌دهد یا شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع می‌دهد تا در مورد عادات غذایی و احساساتتان سوالاتی بپرسد. آن‌ها به دنبال معیارهایی می‌گردند که نشان می‌دهند:

شما دریافت غذای خود را محدود می‌کنید.
از افزایش وزن می‌ترسید.
در مورد تصویر بدنی خود مشکل دارید.

همچنین ممکن است برای بررسی بهتر و دقیق‌تر آزمایش‌هایی هم روی شما انجام شود. آزمایش خون برای بررسی سطح الکترولیت‌ها و عملکرد کبد و کلیه تجویز می‌شود. ممکن است تراکم استخوان شما را هم بررسی کنند و در کنار آن، به دنبال بی‌نظمی‌هایی در ریتم قلبی شما بگردند. همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری برای رد سایر علت‌های احتمالی کاهش وزن مثل بیماری سلیاک (بیماری خودایمنی روده باریک) و بیماری التهابی روده تجویز انجام دهند.

روش‌های درمان بی‌اشتهایی عصبی

یکی از بزرگترین موانع در درمان این اختلال، پذیرفتن نیاز به کمک است. بسیاری از افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی باور ندارند که مشکل دارند و این موضوع می‌تواند درمان را سخت کند.

هدف اصلی درمان، بازگرداندن بدن به وزن طبیعی و ایجاد عادات غذایی طبیعی است. یک متخصص تغذیه به شما کمک می‌کند تا نحوه‌ی صحیح غذا خوردن را بیاموزید. همچنین ممکن است توصیه شود که خانواده‌ی شما در جلسات درمانی، در کنار شما، شرکت کنند. برای بسیاری از افراد بی‌اشتهایی عصبی یک چالش مادام‌العمر است.

شما و خانواده‌تان باید برای غلبه بر این اختلال سخت تلاش کنید. درمان‌های فردی، خانوادگی و گروهی اغلب بخش جدایی‌ناپذیر درمان هستند.

درمان فردی: معمولا از نوعی درمان به نام درمان شناختی رفتاری (CBT) برای درمان بی‌اشتهایی عصبی استفاده می‌شود. CBT به تغییر افکار و رفتارهای ناسالم کمک می‌کند و هدفش این است که به شما کمک کند تا یاد بگیرید با احساسات قوی کنار بیایید و عزت نفس سالمی ایجاد کنید.
درمان خانوادگی: درمان خانوادگی اعضای خانواده را درگیر می‌کند تا شما را در مسیر سالم غذا خوردن و سبک زندگی سالم نگه دارند. درمان خانوادگی همچنین به حل تعارضات درون خانواده کمک می‌کند و می‌تواند به ایجاد حمایت برای عضو خانواده که در حال یادگیری مقابله با بی‌اشتهایی عصبی است، کمک کند.
درمان گروهی: درمان گروهی به افراد مبتلا به این اختلال اجازه می‌دهد تا با دیگران که همین اختلال را دارند، تعامل داشته باشند. اما متاسفانه گاهی اوقات می‌تواند منجر به رقابت برای لاغرترین بودن شود. برای جلوگیری از این بروز اتفاق، درمان گروهی حتما باید تحت نظر یک متخصص واجد شرایط انجام شود.
دارو: در حال حاضر هیچ دارویی وجود ندارد که به صورت قطعی بی‌اشتهایی عصبی را درمان کند، اما داروهای ضد افسردگی ممکن است برای مقابله با اضطراب و افسردگی رایج در افراد مبتلا به این اختلال تجویز شوند. این داروها ممکن است حال شما را بهتر کنند، اما میل به کاهش وزن را کاهش نمی‌دهند.
بستری شدن در بیمارستان: بسته به شدت کاهش وزن، پزشک ممکن است بخواهد شما را برای چند روز در بیمارستان نگه دارد تا اثرات بی‌اشتهایی عصبی را درمان کند. اگر وزن شما خیلی پایین باشد یا دچار کم‌آبی شده باشید، ممکن است از طریق لوله‌ی تغذیه و مایعات داخل وریدی تغذیه شوید. اگر همچنان از غذا خوردن امتناع کنید یا مشکلات روانی از خود نشان دهید، پزشک ممکن است شما را برای درمان فکثیف در بیمارستان بستری کند.

آیا می‌توان از بی‌اشتهایی عصبی پیشگیری کرد؟

هیچ روش اثبات‌شده‌ای برای پیشگیری از بروز این اختلال وجود ندارد. اما توجه به علائم آن می‌تواند به تشخیص، درمان و بهبودی سریع کمک کند. اگر متوجه شدید که خودتان یا یکی از عزیزانتان در مورد وزن وسواس دارید، بیش از حد ورزش می‌کنید یا از ظاهر خود ناراضی هستید، بهتر است از یک پزشک یا یک روانشناس حرفه‌ای کمک بگیرید.

کلام آخر

بی‌اشتهایی عصبی، نبردی خاموش و طاقت‌فرسا است که جسم و روان فرد را درگیر می‌کند. غلبه بر این بیماری نیازمند آگاهی، پذیرش و تلاشی مستمر از سوی فرد مبتلا و اطرافیان اوست. تشخیص زودهنگام، مراجعه به متخصص و پیگیری درمان، نقشی حیاتی در بهبودی و جلوگیری از عوارض جبران‌ناپذیر این اختلال دارد.

با ایجاد فرهنگی که سلامت روان را به اندازه‌ی سلامت جسم ارج می‌نهد و با حمایت از افراد مبتلا، می‌توانیم امید به زندگی سالم و شاد را در دل آن‌ها زنده نگه داریم و یادآوری کنیم که زیبایی واقعی در سلامتی و آرامش نهفته است. یادمان باشد هرگز برای درخواست کمک دیر نیست و همیشه راهی برای بهبو و بازگشت به زندگی عادی وجود دارد.