برخی از نهنگ‌های در خطر انقراض تا دو برابر بیشتر از حد تصور ما عمر می‌کنند

پیش‌بینی طول عمر نهنگ صاف جنوبی با استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده در چهار دهه، نشان می‌دهد عمر این گونه بسیار طولانی‌تر از تصور قبلی دانشمندان است.
نهنگ صاف جنوبی (Eubalaena australis) که در معرض خطر انقراض قرار دارد، می‌تواند عمری دو برابر بیشتر از چیزی داشته باشد که دانشمندان پیش‌تر برآورد کرده بودند. براساس یافته‌های مطالعه‌ای جدید، این نهنگ‌ها ممکن است تا ۱۳۰ سالگی زندگی کنند و حتی به ۱۵۰ سالگی هم برسند.

گونه‌ی نهنگ صاف جنوبی در سرتاسر نیم‌کره جنوبی زمین زندگی می‌کند. تا دهه ۱۹۶۰، شکار گسترده باعث کاهش بی‌رویه جمعیت این گونه شد. اما پس از آن؛ کمیسیون بین‌المللی شکار نهنگ، شکار تجاری این گونه را ممنوع اعلام کرد. در آن زمان، نهنگ صاف جنوبی به عنوان مناسب‌ترین گونه برای شکار شناخته می‌شد؛ زیرا این نهنگ‌ها حرکت آهسته‌ای دارند، پس از مرگ روی سطح آب شناور می‌مانند و همچنین، روغن و استخوان‌هایشان نیز از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.

پیش از این، دانشمندان گمان می‌کردند نهنگ‌های گونه صاف جنوبی تا ۷۰ سال عمر می‌کنند. اما این نهنگ‌ها ارتباط نزدیکی با نهنگ‌های قطبی دارند؛ گونه‌ای که طولانی‌ترین عمر ثبت‌شده در میان پستانداران را دارد. براساس تخمین‌ها، پیرترین پستاندار دنیا یک نهنگ قطبی آلاسکایی (Balaena mysticetus) است که ۲۱۱ سال عمر کرده و رکورد طولانی‌ترین عمر را در میان پستانداران به خود اختصاص داده است.

گرگ برید، یکی از نویسندگان مطالعه‌ی جدید و بوم‌شناس کمی از دانشگاه آلاسکا فربنکس، به لایوساینس گفت: «با توجه به اطلاعاتی که درباره‌ی زندگی این گونه‌ها داشتیم، من پیش‌بینی کردم که نهنگ‌های صاف جنوبی باید طول عمر بیشتری داشته باشند.»

دانشمندان گمان می‌کردند نهنگ‌های صاف جنوبی فقط تا ۷۰ سال عمر می‌کنند

بااین‌حال، تخمین طول عمر نهنگ‌ها آن‌قدرها هم آسان نیست. دانشمندان معمولاً برای این کار از لایه‌های سالانه‌ای که در دندان‌های برخی حیوانات شکل می‌گیرد، بهره می‌برند. این لایه‌ها شبیه حلقه‌های درختان هستند که هر سال اضافه می‌شوند. اما بسیاری از نهنگ‌ها، از جمله نهنگ صاف جنوبی، این لایه‌ها را ندارند. حتی اگر لایه‌ها هم وجود داشته باشند، فرسودگی بافت‌ها و کمبود نمونه‌های کافی، ممکن است محاسبه‌ها را با اشتباه مواجه کند.

چالش بزرگ‌تر نیز این است که شکار تجاری نهنگ‌های صاف جنوبی همین ۶۰ سال پیش متوقف شد. بنابراین، نهنگ‌هایی که اکنون بالای ۶۰ سال سن دارند، باید دهه‌ها به شدت در معرض تهدید شکار قرار گرفته باشند تا به این سن برسند. به همین دلیل، احتمال می‌رود که تعداد کمی از آن‌ها توانسته باشند به طول عمر کامل خود برسند.

برید و گروهش برای مقابله با تمام چالش‌های موجود، داده‌های نهنگ ردیابی‌شده از نهنگ صاف جنوبی و نهنگ صاف اطلس شمالی (Eubalaena glacialis) را که در طول چهار دهه جمع‌آوری شده بود، تجزیه‌و‌تحلیل کردند.

از سال ۱۹۷۹ تا سال ۲۰۲۱، گروهی از دانشمندان به سرپرستی پیتر بست از دانشگاه پرتوریا در کیپ‌تاون، هر سال از نهنگ‌های ماده صاف جنوبی در سواحل آفریقای جنوبی عکاسی کردند. آن‌ها در این بررسی توانستند ۲٬۴۷۶ نهنگ ماده را شناسایی کنند که در بین آن‌ها، سال تولد ۱۳۹ عدد شناخته شده بود. برید و گروهش از این داده‌ها یک منحنی نرخ بقا ساختند که نشان می‌دهد چه تعداد از نهنگ‌ها تا چه سنی زنده می‌مانند.

یک از هر ده نهنگ صاف جنوبی می‌تواند تا ۱۳۰ سال عمر کند

برید توضیح می‌دهد: «این روش، مشابه شیوه‌ای است که اداره‌ی تأمین اجتماعی برای پیش‌بینی طول عمر یک انسان ۶۵ ساله از این لحظه به بعد استفاده می‌کند، نه از زمان تولدش.» سپس، محققان نتایج به‌دست‌آمده را با داده‌های نهنگ‌های صاف اطلس شمالی که در همان دوره جمع‌آوری شده بود، مقایسه کردند.

یافته‌ها نشان داد که متوسط طول عمر نهنگ صاف جنوبی بین ۷۰ تا ۷۵ سال است. اما پیش‌بینی شد که یک از هر ده نهنگ، می‌تواند تا ۱۳۰ سال عمر کند. این یافته، فرضیه‌ی اولیه‌ی برید را تایید کرد. در مقابل، طول عمر نهنگ‌های صاف اطلس شمالی بسیار کوتاه‌تر است. متوسط عمر آن‌ها ۲۲ سال است و فقط تعداد کمی از آن‌ها بیشتر از ۴۵ سال عمر می‌کنند.

برید می‌گوید: «تفاوت به این دلیل نیست که از نظر زیستی بسیار متفاوت هستند، بلکه به این دلیل است که نهنگ‌های صاف اطلس شمالی بیشتر در معرض خطرات ناشی از فعالیت‌های انسانی قرار دارند.» او توضیح می‌دهد که این نهنگ‌ها اغلب در تله‌هایی مانند تورهای ماهیگیری گیر می‌کنند، به ویژه در تله‌های خرچنگ و میگو که به طور ثابت در کف دریا قرار گرفته‌اند.

با وجود تخمین جدید، نهنگ صاف جنوبی همچنان فقط نصف نهنگ قطبی عمر می‌کند. پژوهشگران معتقدند که دلیلش زیستگاه‌های آن‌هاست، زیرا نهنگ‌های صاف جنوبی در مکان‌های عاری از دریایخ زندگی می‌کنند.

برید می‌گوید: «دلایلی وجود دارد که نشان می‌دهد زندگی در یخ می‌تواند به طول عمر بیشتر کمک کند.» برای مثال، نهنگ‌های قاتل یا اورکاها (Orcinus orca) که نهنگ‌های قطبی و نهنگ‌های صاف جنوبی را شکار می‌کنند، معمولاً به مناطق یخ‌زده وارد نمی‌شوند. او توضیح می‌دهد: «نهنگ‌های قطبی می‌توانند به درون دریایخ‌ها بروند، اما نهنگ‌های قاتل نمی‌توانند آن‌ها را دنبال کنند. اکنون با از‌بین‌رفتن دریایخ‌ها، ممکن است این نهنگ‌ها دیگر نتوانند از دست شکارچیان فرار کنند.»

برید تاکید می‌کند که تشخیص طول عمر گونه، تأثیر بسیاری بر نحوه‌ی حفاظت از آن دارد. چنین اطلاعاتی به دانشمندان کمک می‌کند تا الگوهای تولیدمثل و توانایی آن‌ها برای بازگشت به جوامع پیش از شکار را بهتر درک کنند. در آینده، او و گروهش قصد دارند جمعیت نهنگ‌های مسنی را که از دوره‌ی شکار جان سالم به در برده‌اند، بررسی کنند و نحوه‌ی بازسازی جمعیت آن‌ها را نیز مورد پژوهش قرار دهند.