با کودکی که فرزندم را کتک می‌زند چه کار کنم؟

فرض کنید کودکی در مهدکودک به فرزند ۳ساله شما سیلی زده است. والدین او هم معتقدند که فرزند آن‌ها کاری نکرده است. مربی هم سکوت می‌کند. در چنین شرایطی، چه واکنشی باید نشان بدهید؟ اگر چنین اتفاقی دوباره تکرار شود، چه باید کرد؟ غریزه‌ی والدگری ما اقتضا می‌کند که زمانی که شاهد صدمه‌دیدن فرزندمان هستیم، صرف‌نظر از اینکه اصل ماجرا چه باشد، از فرزند خود محافظت کنیم اما ممکن است باز هم ماجرای مهدکودک برای او اتفاق بیفتد. بنابراین، باید روش درست برخورد در چنین شرایطی را بدانید تا در دفعات بعدی آمادگی بیشتری داشته باشید.

۱. از نگاه کودک به ماجرا نگاه کنید

همه‌ی ما می‌دانیم که کودکان ۳ساله آداب خویشتن‌داری را نمی‌دانند. کودکی که دیگری را کتک می‌زند، احساس بدی دارد که ذهن او را به سمت پرخاشگری سوق می‌دهد.

در واقع، در بیشتر مواقع، علت کتک زدن، لگد زدن یا هل دادن کودکان دیگر این است که او نمی‌داند در موقعیت‌های دشوار باید چه کاری انجام دهد. او به تصور خود به آخر خط رسیده و تکامل ذهنی‌اش به جایی نرسیده که برای کنترل احساسات خود یا فکر کردن به راه‌حل‌های جدید کار دیگری انجام بدهد. بنابراین، ممکن است هرگز دلیل رفتار او را متوجه نشوید.

علت وجود بزرگسالان هم همین است. سرزمینی را تصور کنید که در آن فقط کودکان ۳ساله زندگی می‌کنند. چه اتفاقی میفتد؟ بله، هرج‌ومرج می‌شود! بنابراین، اگر کودک شما به دیگری صدمه زده، تنها به این دلیل که مثلا سیلی او رفتاری عادی و گذراست، نباید کنار بکشید.

او باید بیاموزد که رفتارش درست یا قابل قبول نیست. نکته‌ای که نباید فراموش کنید این است که فرزندان شما یا دیگران، همیشه در حال تماشا هستند. شاید فکر کنید که آن‌ها مشغول بازی با اسباب‌بازی‌هایشان هستند و به شما توجهی ندارند اما آن‌ها حتی هنگام بازی‌کردن هم واکنش شما در موقعیت‌های مختلف را رصد می‌کنند. کودک ۳ساله‌ای که دیگری را کودک می‌زند، اگر ببیند که فرد بزرگسالی عصبانی شده، متوجه نمی‌شود که باید در آن لحظه چه کاری انجام بدهد و تنها واکنش او را می‌بیند.

۲. آرامش خود را حفظ کنید

اگر والدین کودک خطاکار مداخله نمی‌کنند، شما می‌توانید این کار را انجام بدهید. از فرزندتان بپرسید که آیا حالش خوب است یا نه. احتمالا در پاسخ به این سؤال با واکنش اشک‌آلود کودک روبه‌رو می‌شوید. بنابراین، با آرامش به کودک خطاکار بگویید که به نظر می‌رسد که فرزند شما را آزار داده و ناراحت کرده است.

چنین برخوردی احتمالا مربی مهدکودک یا والدین آن فرزند را وادار می‌کند که کاری انجام دهند یا چیزی بگویند. علاوه‌براین، واکنش همراه با خونسردی شما به فرزندتان اطمینان می‌دهد که همه چیز تحت کنترل است. واکنش خونسردانه هم با ذهن‌آگاهی حاصل می‌شود. تمرین ذهن‌آگاهی به مغز ما کمک می‌کند تا در موقعیت‌های استرس‌زا که اغلب با واکنش‌های احساسی شدیدی همراه می‌شوند، آرام بمانیم.

رسیدن به این درجه از آرامش نیز به ما کمک می‌کند که واکنش بهتری داشته باشیم. در شرایطی که ذهن‌آگاهی را تمرین کرده باشید، موقع خشم به خود می‌گویید: «خشم من در حال افزایش است و احتمال دارد که کنترل خود را از دست بدهم. ممکن است نسبت به کودک خطاکار یا والدین و واکنش خشونت‌آمیزی داشته باشم.»

بنابراین، چند نفس عمیق می‌کشید، عصبانیت خود را کنترل می‌کنید و واکنش مؤثرتری نشان می‌دهید. علاوه‌براین، لازمه خودکنترلی در این شرایط، این است که مراقبه را تمرین کرده باشیم. مدیتیشن و مراقبه کم‌کم ذهن ما را تغییر می‌دهد. در نتیجه، حتی با وجود احساسات شدید و افکار منفی هم تحریک‌پذیری کمتری داریم.

والدینی که روش‌هایی مانند مراقبه یا ذهن‌آگاهی را تمرین کرده‌اند، در مقابل کودکان خود نیز رفتار پرخاشگرانه ندارند و به آن‌ها رفتار آرام و همراه با خونسردی را یاد می‌دهند. وقتی حتی درباره موضوعات پیش‌پاافتاده نیز این روش‌ها را به کار می‌بریم، برای لحظات بحرانی مانند درگیری کودکان آمادگی بیشتری داریم. با یک برنامه‌ریزی صحیح می‌توانید چند دقیقه از هر روز خود را به تمرین ذهن‌آگاهی یا مدیتیشن اختصاص بدهید تا برای مواقع بحرانی آماده شوید.

۳. پیش‌داوری نکنید

در شرایطی که کودک شما صدمه دیده، ممکن است به‌سادگی دچار پیش‌داوری شوید یا از برچسب‌هایی مانند قلدر، قربانی، کودک بدجنس یا کودک خوب استفاده کنید. بااین‌حال، به کار بردن این برچسب‌ها فایده‌ای ندارد و به درک رفتار کودکان و واکنش صحیح برای حمایت از رشد اجتماعی آن‌ها کمکی نمی‌کند. در عوض، برای ارزیابی رفتار کودکان به خود یادآوری کنید که بچه‌ها از این طریق کنار آمدن را یاد می‌گیرند یا خشم کودک فریادی برای کمک است.

۴. نسبت به فرزند خود واکنش مناسب داشته باشید

در شرایطی که کودک شما صدمه دیده، باید به او آرامش بدهید. هدف از این کار این است که به او نشان بدهید که او را درک می‌کنید، می‌بینید و می‌خواهید که آرام باشد. در چنین شرایطی، هدف از هم‌دردی با کودک این است که احساسات او را درک کنید.

۵. اقداماتی که در مرتبه‌های بعدی باید انجام بدهید

روش‌هایی مانند ذهن‌آگاهی و مدیتیشن به شما کمک می‌کند که آرامش خود را حفظ کنید اما باید برای دفعات بعدی نیز آمادگی داشته باشید. اگر ماجرای کتک خوردن کودک شما تکرار شد، نشان می‌دهد که با مسئله مهم‌تری روبه‌رو هستید.

هر کودک باید در مهدکودک یا مدرسه احساس امنیت داشته باشد. اگر رفتار پرخاشگرانه کودکی با بی‌توجهی والدین روبه‌رو شود، این احساس امنیت مختل خواهد شد. بنابراین، اگر باز هم کودک خطاکار به فرزند شما صدمه زد، ابتدا راهکارهایی که معرفی کردیم را به کار ببرید. سپس، این راه‌ها را امتحان کنید:

با مربی مهدکودک صحبت کنید. پس از تمام شدن زمان کار مهدکودک، با مربی صحبت کنید و نگرانی‌های خود را برای او شرح دهید.
از مربی سؤال بپرسید. از او بپرسید که در مهدکودک چه روش‌هایی برای رسیدگی به مشکلات رفتاری کودکان دارند.
توقعات خود را با مربی در میان بگذارید. کارکنان و مربی مهدکودک باید برای والدین محدودیت‌هایی مشخص کنند. والدین باید بدانند که در مدت زمان حضور کودکان در مهدکودک رفتار پرخاشگرانه مجاز نیست.

کلام آخر

شکی نیست که همه ما در موقعیتی قرار خواهیم گرفت که باید از سلامت جسمی و روانی فرزندمان محافظت کنیم. بنابراین، مسلم است که هر چه با او بهتر رفتار کنیم، بیشتر از او محافظت می‌کنیم. آیا شما تابه‌حال شاهد کتک‌ خوردن فرزند خود بوده‌اید؟ به نظر شما در این شرایط بهترین کار چیست؟