۸ دلیل بدرفتاری کودکان (و راه درست برخورد با آن‌ها)

بدرفتاری کودکان چیزی است که احتمالا اغلب والدین در دوره‌ای از رشد کودک‌شان آن را تجربه کرده‌اند. یکی از رایج‌ترین عباراتی که والدین می‌گویند این است: «من نمی‌فهمم چرا فرزندم این کارها را می‌کند.» گاهی بچه‌ها کارهایی انجام می‌دهند که والدین را شرمنده و خجالت‌زده می‌کنند.

در این مقاله ۸ دلیل رایج را بررسی خواهیم کرد که ممکن است علت اصلی بدرفتاری کودکان باشد. دانستن این نکات برای والدین بسیار مفید است زیرا اگر بتوانند علت اصلی این رفتار نادرست را مشخص کنند، می‌توانند در کاهش آن موفق‌تر باشند و کودکان سالم‌تر و باعزت‌نفس تربیت کنند.
۱. می‌‌خواهند میزان جدی بودن قوانین را بسنجند

دغدغه‌ی اصلی کودکان این است که بفهمند دنیای پیچیده‌ی بیرون چگونه کار می‌کند. شما به‌عنوان والدین موضوعات را برای کودکتان شرح می‌دهید و از او می‌خواهید طبق قوانین رفتار کند. اما کودک در هر سنی که باشد، گفته‌های والدین خود را آزمایش خواهد کرد. زمانی که برای یک کودک مرز تعیین می‌کنید، او تلاش خواهد کرد که ببیند این مرز تا کجا واقعی است.

یک راه ساده‌ که کودکان انتخاب می‌کنند تا جدی بودن قوانین را بسنجد این است که آن‌ها را زیر پا بگذارند و واکنش شما را تماشا کنند. پس وقتی فرزندتان طبق خواسته‌ی شما رفتار نمی‌کند، به جای اینکه به او پرخاش کنید، جدی بودن خودتان را نشان دهید و بگویید که بر انجام کار درست اصرار دارید. اگر شما جدیت و ایستادگی نشان دهید، کم‌کم کودک خواهد فهمید که با یک قانون واقعی روبه‌رو است که باید به آن پایبند بماند و نمی‌تواند با کج‌خلق و بدرفتاری از سد آن عبور کند.
۲. قوانین متفاوتی را بین مدرسه و خانه تجربه می‌کند

امنیت و ثبات دو موضوع بسیار مهم در تربیت کودکان است. کودکی که از ثبات قوانین مطمئن باشد و احساس امنیت داشته باشد، درک درست‌تر و شفاف‌تری از قوانین خواهد داشت و عملکرد بهتری ارائه خواهد داد. کودکی که پیام‌های متفاوت و گاهی متضاد از خانه و مدرسه دریافت کند، از درون احساس ناراحتی خواهد کرد و این را با حس اضطراب را با کج‌خلقی، عصبانیت و رفتار غلط ابراز خواهد کرد.

البته این تضاد همیشه بین خانه و مدرسه ایجاد نمی‌شود. گاهی دلیل این دوگانگی، رفتار پدر و مادری است که با یکدیگر هم‌سو نیستند و هر کدام قوانین و مرزهای خاص خودشان را برای کودک تعیین می‌کنند و به سردرگمی او دامن می‌زنند.

بهترین کاری که والدین می‌توانند انجام دهند این است که روشی ساده و شفاف برای برای تربیت فرزندشان انتخاب کنند و قوانین تشویق و تنبیه ثابت باشد. پیشنهاد می‌کنیم که والدین و مربیان کودک با هم در ارتباط و تعامل باشند و کودک در محیطی رشد کند که پیام‌های متناقضی از بزرگ‌ترها دریافت نکند. کودکی که در یک محیط یکدست رشد کند که همه‌ی قوانین را به‌صورت واضح و یکپارچه بشنود، تعارض رفتاری بسیار کمتری خواهد داشت.

چگونه به درخواست‌های بچه‌ها پاسخ قانع‌کننده بدهیم؟

۳. بدرفتاری می‌کند چون قواعد را درک نمی‎کند

بدرفتاری کودکان

گاهی اوقات والدین تصور درستی از میزان درک و رشد ذهنی کودک ندارند و یا فراد کمال‌گرایی هستند و انتظاراتشان از فراتر از توان یک کودک خردسال است. اگر کودک سه ساله‌تان را متهم به بی‌نظمی و شخلتگی می‌کنید، بدانید که او درکی از این کلمات ندارد و تنها حس منفی حرف‌های شما را جذب می‌کند و به‌صورت پرخاش ابراز می‌کند. کودک شما همیشه در حال یادگیری است و هر لحظه‌ای که چیز جدیدی توجه‌اش جلب کند، کار قبلی را رها می‌کند و به سمت موضوع جدید می‌رود.

کودکان در مسیر رشدشان به‌تدریج قواعد زندگی را می‌آموزند و تا رسیدن به یک مرحله‌ی نسبی از استقلال، حمایت و راهنمایی کامل نیاز دارند. برای اینکه انتظارتان از یک کودک را به سطح واقعی توانایی او نزدیک کنید، کتاب‌هایی بخوانید که درباره‌ی مراحل رشد کودک نوشته شده‌اند یا با روان‌شناس کودک مشورت کنید تا بتوانید به یک تعادل برسید که در آن نه کودکتان تحت فشار قرار بگیرد و نه از برنامه‌ی آموزشش عقب بماند.

۶ دلیل مهم جیغ زدن بچه‌ها و راه آرام کردن آن‌ها

۴. می‌خواهد استقلالش را اثبات کند

کودکان از حدود دو سالگی رفتارهایی به‌ نشانه‌ی تمایل به مستقل بودن نشان می‌دهند. آن‌ها شروع به کنترل بخش‌های خاصی از زندگی خود می‌کنند تا بتوانند احساس توانمندی و استقلال کنند. طولی نمی‌کشد که کودک موضوعاتی را شناسایی می‌کند که باعث ناراحتی و برانگیختگی والدین می‌شود.

موقعیت‌هایی مانند غذا خوردن، خوابیدن، مسواک زدن و لباس پوشیدن نمونه‌های خوبی از مواقعی هستند که کودکان قدرت خود را برای ناراحت کردن شما تشخیص می‌دهند و عمل نکردن به خواسته‌‌تان باعث می‌شود که احساس کنند شما در کنترلشان هستند.

در چنین شرایطی چگونه می‌توان بدرفتاری کودک را مدیریت کرد؟ راه‌حل ساده است، میل به استقلال فرزندتان را جدی بگیرید. به او در زندگی روزمره‌ی خود حق انتخاب بدهید تا احساس کند برای کنترل کردن زندگی خود را به روش‌های مثبت‌تری در اختیار دارد.

همچنین، می‌توانید روش‌های ساده‌ای برای محبت کردن و تلطیف فضا به کار بگیرید تا فرزندتان بیشتر با شما همراه شود. زمانی که بچه‌ای که در فضای پر از خشونت زندگی کند یا در شرایطی باشد که همه‌ی قوانین بدون ملایمت و مراقبت به او تحمیل می‌شوند، تمایل بیشتری به بدرفتاری خواهد داشت.

۱۷ مهارت که برای مسؤولیت‌پذیر شدن باید به کودک خود بیاموزید

۵. بدرفتاری می‌کنند چون احساس بیماری، بی‌حوصلگی، گرسنگی یا خواب آلودگی دارند

بچه‌هایی را دیده‌اید که در مهمانی یا مراکز خرید گریه می‌کنند و جیغ می‌زنند و باعث آزرده شدن بقیه‌ی حاضران می‌شوند. در چنین مواقعی احتمالا کودک وضعیت ناخوشی دارد و با گریه می‌خواهد که توجه دریافت کند. بدن یک کودک برای مهمانی‌های چند ساعته و گشت‌وگذار طولانی به اندازه‌ی بزرگ‌ترها آمادگی ندارد و طبیعی است که زودتر از بقیه خسته شود و نیاز به غذا و استراحت پیدا کند. هنگامی که نیازهای اساسی کودکی به طور مرتب برآورده نمی‌شود، احتمال بروز بدرفتاری، گریه، عصبانیت و… بیشتر است.

برای اینکه از بدرفتاری کودک بیرون از خانه جلوگیری کنید، به آسایش او توجه کنید و طبق روتین همیشگی‌اش از او مراقبت کنید و غذا بدهید. فراموش نکنید که در جمع‌ها و دورهمی‌ها هم تعامل با کیفیتی با کودک برقرار کنید تا احساس تنهایی و طرد شدن باعث نشود که به رفتار غلط و پرخاش‌جویانه دست بزند.

۶. بدرفتاری می‌کند چون نمی‌داند رفتار درست چگونه است

کودک عصبانی

وقتی بچه‌ها برای اولین بار کاری انجام می‌دهند، نباید توقع داشته باشیم کاملا بی‌خطا رفتار کنند. هر رفتار صحیح کودکان نیازمند دقت و ثابت قدم بودن والدین در مسیر تربیت است. یک کودک نمی‌داند چه چیزی درست و چه چیزی غلط است و به‌تدریج و با آموزش دیدن و تکرار کردن رفتار درست، خوب و مودب بودن را فرا می‌گیرد.

برای آموزش دادن انضباط به بچه‌ها شاید لازم باشد یک رفتار را بارها و بارها تکرار کنید تا زمانی که کودک اطلاعات دقیقی در مورد آنچه باید انجام دهد به دست بیاورد و البته عواقب کوتاهی از آن وظیفه را به‌خوبی بفهمد.

بیشتر ما عادت داریم بچه را با نهی کردن، از یک کار غلط دور کنیم. به بچه‌ها می‌گوییم دروغ نگو، ریخت و پاش نکن، داد نزن و… این‌ها همه فقط تنش موجود بین والد و کودک را بالا می‌برد. بهترین راه برای حل کردن این دسته از تعارضات این است که به‌صورت صریح و شفاف چیزی را که انتظار دارید به زبان بیاورید و به کودک اطلاعاتی در اندازه‌ی درکش بدهید تا بداند دقیقا چه رفتاری از نظرتان صحیح است.

این بار به جای اینکه به فرزندتان بگویید «صد بار بهت گفتم لیوان را پرت نکن» می‌توانید بگوید «این لیوان را با احتیاط به آشپزخانه ببر» و خواهید دید که چقدر خود شما و فرزندتان حس خوبی خواهید داشت و کارها بهتر پیش خواهند رفت.

۷. قبلا با رفتار نادرست، موفق به گرفتن توجه از اطرافیان شده‌اند

اگر زمانی که کودک ناله می‌کند، گریه می‌کند یا عصبانی می‌شود، بلافاصله والدین تسلیم خواسته‌اش شوند تا دست از گریه و زاری بردارد، او می‌فهمد که یک ابزار قوی برای ترساندن پدر و مادرش دارد و با این ابزار می‌تواند به هر پاداشی که بخواهد می‌رسد. هیچ والدی هرگز عامدانه به پاداش دادن هدفمند به رفتار بد فکر نمی‌کند، اما اغلب این کار را به طور نامحسوس و ناخودآگاهانه انجام می‌دهند.

به یاد داشته باشید، نیاز به توجه در وجود کودکان یک موضوع بسیار جدی است و البته توجه منفی همچنان توجه است و به گونه‌ای پاداش تلقی می‌شود. بچه‌ها روحیات متفاوتی دارند، بعضی از آن‌ها توجه گرفتن به هر شکلی را به دیده نشدن و انزوا ترجیح می‌دهند بنابراین اگر فرزند شما فهمیده باشد که با بدرفتاری می‌تواند شما را عصبانی کند و به مبارزه بخواند و بعد به خواسته‌اش دست پیدا کند، در هر موقعیتی از این قابلیتش استفاده خواهد کرد.

اگر فرزند شما چنین مسیری را برای خواسته‌هایش در پیش گرفته، وارد دعوا با او نشوید، به فریاد کشیدن و حتی کتک زدن او اقدام نکنید. روان‌شناسان در چنین موقعیتی دو توصیه‌ی کلیدی دارند؛ احساس خنثی نشان دادن و کم صحبت کردن. پس دفعه‌ی دیگری که فرزندتان خواست با رفتار منفی‌اش شما را تحت فشار بگذارد، دچار فوران احساسات نشوید و با چند کلمه‌ی مختصر چیزی که از او انتظار دارید را بگویید.

۸. از کارهای اطرافیان خود تقلید می‌کنند

بچه‌ها آینه‌ی رفتار والدینشان هستند و معمولا ایده‌های کارهای نادرست را از بدرفتاری‌های پدر و مادر با همدیگر و دیگران می‌گیرند. گاهی الگوی بدرفتاری کودک فردی غیر از والدین است، کسی که قدرت و نفوذ بالایی بر اعضای خانواده دارد و از جایگاهش برای اعمال قدرت بر سایرین استفاده می‌کند.

اگرچه ساده نیست، اما والدین باید به فرزندپروری به‌عنوان یک مرحله‌ی مهم در رشد شخصی نگاه کنند. بچه‌ها همیشه می‌توانند از والدینشان انسان‌های بهتری بسازند، اگر که آن‌ها پدر و مادی منعطف و مشتاق به رشد فکری باشند. وقتی کودکی در کنار شما است که قبولتان دارد و روی کارهای شما دقت می‌کند، این فرصت را دارید که یک پله بهتر و بالاتر از روز قبلی‌تان باشید و هر روز برای بهترینِ خود بودن تمرین کنید.

در آخر

اگر فرزندتان رفتار ناشایست انجام می‌دهد که شما را خجالت‌زده می‌کند، در مرحله‌ی اول به دنبال دلیل آن باشید و به ارث و ژنتیک و منطقه‌ی زندگی ربط ندهید.

بدرفتاری کودکان می‌تواند علت‌های گوناگونی داشته باشد، گاهی کودک ترسیده و ناامید است و به این علت پرخاش می‌کند، گاهی الگوی رفتاری مخربی در کنارش دارد که او را به سمت رفتار پرخاش‌گرانه سوق می‌دهد و گاهی بدرفتاری را یک راه سریع و آسان برای دریافت توجه از بقیه شناخته است.

پیشنهاد ما این است که دوستانه به حرف‌های او گوش کنید و نیازها و خواسته‌های منطقی کودک را در اولویت بگذارید و تلاش کنید هر عاملی که باعث تشدید هراس و اضطراب در وجود کودک می‌شود را مدیریت کنید.

البته گاهی مشکلات رفتاری کودکان علت بزرگ‌تری دارد که تنها با ایجاد تغییر در محیط و صبوری والدین قابل حل نیست، در این شرایط بی‌شک، کمک گرفتن از روان‌شناسان کودک کلید اصلی بهبود رفتار کودک خواهد بود.