علت بروز “کبد چرب” چیست؟/ راهکارهای تغذیه‌ای برای درمان کبد چرب

بیماری کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در جهان است که با روش‌‌های ساده تغذیه‌ای می‌توان آن را درمان کرد.

بیماری کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در جهان و ایران است که به دو نوع الکلی و غیرالکلی تقسیم می‌شود. کبد چرب الکلی درنتیجه مصرف زیاد الکل بروز می‌یابد و انباشته شدن چربی در کبد باعث التهاب سلول‌های آن می‌شود.

کبد چرب غیرالکلی یک بیماری مزمن کبدی است که درجات مختلفی (از کبد چرب بدون علامت تا التهاب شدید کبد، فیبروز و سیروز) را در بر می‌گیرد و به دلیل تجمع مقادیر زیاد چربی (تری گلیسرید) در سلول‌های کبد به وجود می‌آید. در این بیماری معمولاً بیشتر از ۵ درصد وزن کبد را چربی تشکیل می‌دهد.

عوامل خطر ابتلا به کبد چرب غیرالکلی چیست؟

چاقی، افزایش قند خون، دیابت نوع دو و افزایش چربی خون از جمله مهم‌ترین علل بروز کبد چرب غیرالکلی هستند. از جمله دیگر عوامل خطر این بیماری می‌توان به افزایش سن، سابقه خانوادگی، سوء تغذیه، کاهش وزن شدید، داروها (مانند گلوکوکورتیکوئیدها ومتوتروکسات) و برخی بیماری‌ها (نظیر بیماری التهابی روده) اشاره کرد. در برخی مطالعات بین بروز این بیماری با دریافت زیاد چربی‌های اشباع یا کربوهیدرات‌ها ارتباط مشاهده شده است.

کبد چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟

به وسیله‌ی سونوگرافی می‌توان کبد چرب غیر الکلی را تشخیص داد؛ همچنین در این بیماری میزان آنزیم‌های کبدی افزایش می‌یابد که می‌توان با آزمایش خون آن را تشخیص داد.

علائم کبد چرب چیست؟

کبد چرب عمدتاً علامت خاصی ندارد و به صورت اتفاقی در آزمایشات دوره‌ای یا سونوگرافی تشخیص داده می‌شود. با وجود این در صورت پیشرفت بیماری، ممکن است علائمی همچون احساس ضعف و خستگی، کاهش وزن، کاهش اشتها، تهوع، درد در سمت راست بدن بالای شکم و بزرگ شدن کبد بروز یابد.

اگرچه مطالعات نشان داده که بیشتر از ۷۵ درصد افراد چاق مبتلا به این بیماری هستند اما تعداد زیادی از بیماران مبتلا به کبد چرب دارای وزن طبیعی هستند و بنابراین نمی‎توان گفت که این بیماری مختص افراد چاق است؛ البته بیماران دارای وزن نرمال که به کبد چرب مبتلا هستند ممکن است چاقی شکمی و مقاومت به انسولین داشته باشند و از رژیم غذایی ناسالم پیروی کنند.

مبتلایان کبد چرب وزن خود را ناگهان کاهش ندهند!

کاهش تدریجی وزن بدن یکی از راهکارهای بسیار مؤثر در درمان کبد چرب است اما دانشمندان معتقدند که این کاهش وزن نباید به صورت ناگهانی اتفاق بیفتد زیرا باعث بدتر شدن بیماری می‌شود.

توصیه‌هایی برای درمان کبد چرب

پیروی از یک رژیم غذایی مناسب، کنترل وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل، کنترل دیابت، پیروی از یک برنامه منظم ورزشی و پیاده روی روزانه حداقل ۳۰ دقیقه، کاهش کالری مصرفی روزانه و افزایش مصرف سبزیجات، کاهش مصرف شیرینی و مواد قندی و کربوهیدرات‌ها و چربی‌های اشباع (محصولات لبنی پرچرب، سوسیس و کالباس، کله پاچه و …) از عوامل مهم در درمان کبد چرب است.

مصرف مرغ و ماهی به جای گوشت قرمز نیز می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به کبد چرب کمک کند. بیماران مبتلا به کبد چرب باید از مصرف فست فودها و غذاهای فرآوری شده اجتناب کنند.

خوب جویدن غذاها باعث می‌شود فرد زودتر احساس سیری کند و درنتیجه زودتر از مصرف غذا دست بکشد که این امر به کاهش وزن و درمان کبد چرب کمک می‌کند.

بیماران باید تا حد امکان از غذاهای کبابی و آبپز یا بخارپز به جای غذاهای سرخ کردنی استفاده کنند تا میزان چربی خون آن‌ها افزایش نیابد.

مصرف انواع حبوبات مانند عدس،‌ ماش، لوبیا و مواد غذایی حاوی فیبر مانند سبزیجات و میوه‌ها برای افراد مبتلا به کبد چرب مفید است.

نوشیدن یک لیوان آب حاوی لیمو ترش در آغاز روز می‌تواند بهترین انتخاب برای بیماران کبد چرب باشد.

استفاده از نان و غلات سبوس‌دار باید در بیماران مبتلا به کبد چرب، افزایش یابد.

استفاده از منابع غذایی حاوی پتاسیم مانند موز، کشمش، آلو، بادام و سبزیجات به بهبود بیماران کمک می‌کند.

مصرف سیر و پیاز به دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌ها، به بیماران توصیه می‌شود.

تحقیقات نشان داده افرادی که از زردچوبه به عنوان چاشنی در برنامه روزانه خود استفاده می‌کنند با خطر کمتری از نظر ابتلا به کبد چرب روبرو هستند.

مبتلایان کبد چرب چه روغن‌هایی مصرف کنند؟

بیماران مبتلا بهتر است به استفاده از روغن‌های گیاهی مایع مانند روغن زیتون روی بیاورند و از مصرف زیاد روغن‌های حیوانی بپرهیزند و مصرف کره، خامه و لبنیات چرب را کاهش دهند.

مطالعات نشان داده‌اند که بعضی از انواع چربی‌ها می‌توانند در کبد چرب نقش محافظتی داشته باشند که مهم‌ترین آن‌ها اسیدهای چرب امگا۳ است که اصلی‌ترین منبع آن‌ روغن ماهی است. از دیگر منابع اسیدهای چرب غیراشباع می‌توان به گردو، دانه آفتابگردان، دانه کنجد، کره بادام زمینی، روغن زیتون و لوبیای سویا اشاره کرد.

احتمالاً اسیدهای چرب ترانس نیز در بروز کبد چرب نقش داشته باشند؛ برخی از منابع غذایی اسیدهای چرب ترانس عبارتند از مارگارین، کره و روغن‌های سرخ کردنی تجارتی.

بیماران مبتلا به کبد چرب می‌توانند به صورت نامحدود میوه مصرف کنند؟

در بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی، افزایش دریافت کربوهیدرات رژیمی (بیشتر از ۵۴ درصد از کالری دریافتی) باعث بیشتر شدن التهاب کبد می‌شود.

مصرف رژیم غذایی غنی از فروکتوز که قند موجود در میوه‌هاست، می‌تواند منجر به کبد چرب شود بنابراین توصیه می‌شود که بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی مصرف فروکتوز و میوه‌ها را به حد تعادل رسانده و از مصرف بیش از حد نیاز پرهیز کنند؛ میزان نیاز به مصرف میوه‌ها بر اساس وزن بدن هر فرد متغیر است.

همچنین نوشیدنی‌های گازدار با فروکتوز بالا یا سایر نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند، به‌طور مستقیم منجر به افزایش رسوبات چربی در کبد می‌شوند بنابراین به بیماران توصیه می‌شود که به‌جای نوشیدنی‌های شیرین، آب ساده بنوشند.

بیماران مبتلا به کبد چرب می‌توانند تخم مرغ بخورند؟

مطالعات موجود درباره مصرف تخم مرغ در بیماری کبد چرب، داده‌های متناقضی درباره این موضوع ارائه می‌کند اما به طور کلی می‌توان گفت که مصرف دو تا سه عدد تخم مرغ در طول هفته به صورت آبپز مشکلی برای کبد بیماران ایجاد نمی‌کند. البته برخی مطالعات نیز همچنان تأکید دارند که مبتلایان کبد چرب باید مصرف زرده تخم مرغ را در رژیم غذایی خود کاهش دهند.

درمان کبد چرب با طب سنتی

برخی از گیاهان برای درمان کبد چرب استفاده می‌شوند؛ گیاه خار مریم به علت وجود ماده‌ای به نام “سیلی مارین” در درمان این بیماری مؤثر است. عرق کاسنی، شاطره، عناب، زنجبیل، چای سبز، کنگر فرنگی، آب انار، زرشک سیاه نیز از دیگر مواردی هستند که در طب سنتی به تأثیر مثبت آنها بر عملکرد کبد اشاره شده است.

کدام ویتامین‌ها برای درمان کبد چرب مفید هستند؟

ویتامین‌ E که یک آنتی اکسیدان قوی است در درمان کبد چرب مؤثر شناخته شده است. این ویتامین با بهبود آنزیم‌های کبدی و کاهش التهاب کبد، به درمان این بیماری کمک می‌کند.

ویتامین D نیز می‌تواند منجر به کاهش خطر دیابت نوع۲ و کاهش فشار خون شود و میزان ویتامین دی سرم با بروز کبد چرب غیر الکلی در ارتباط است.