دیسک کمر چیست؛ انواع، علائم، روش‌های پیشگیری، تشخیص و درمان آن

بیماری دیسک کمر زمانی اتفاق می‌افتد که در اثر عوامل مختلف مثل آسیب شدید یا افزایش سن، دیسک ستون فقرات برآمده شود یا دچار پارگی شود. در این مطلب از دیجی‌کالا مگ قصد داریم شما را با بیماری دیسک کمر، علائم، عوارض، راه‌های تشخیص و درمان آن بیشتر آشنا کنیم.
فهرست محتوا

دیسک کمر چیست؟
انواع دیسک کمر
علت بیماری دیسک کمر چیست؟
خطرات بیماری دیسک کمر چیست؟
علائم دیسک کمر چیست؟
بیماری دیسک کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
درمان دیسک کمر به چه صورت است؟
عوارض دیسک کمر چیست؟
ورزش برای دیسک کمر
نحوه استراحت برای درمان دیسک کمر
کارهایی که برای دیسک کمر ضرر دارد

دیسک کمر چیست؟

ستون مهره (vertebral column) یا ستون فقرات (backbone) از ۳۳ مهره تشکیل شده است. این مهره‌ها توسط دیسک‌های اسفنجی از هم جدا شده و محافظت می‌شوند. این دیسک‌ها گرد و مثل بالش‌های کوچک هستند که با یک لایه‌ی بیرونی سخت و مقاوم (حلقه‌ای مانند) هسته را احاطه می‌کنند. دیسک‌هایی که بین هر یک از مهره‌های ستون فقرات قرار دارند، به عنوان ضربه‌گیر برای استخوان‌های ستون فقرات عمل می‌کنند. ستون فقرات به ۴ ناحیه تقسیم می‌شود:

ستون فقرات گردنی (Cervical spine)؛ شامل ۷ مهره‌ی اول که در گردن قرار دارند.
ستون فقرات سینه‌ای (Thoracic spine)؛ شامل ۱۲ مهره‌ی دوم که در قفسه‌ی سینه قرار گرفته‌اند.
ستون فقرات کمری (Lumbar spine)؛ شامل ۵ مهره‌ی بعدی که در قسمت پایین کمر قرار دارند.
و ستون فقرات خاجی (Sacral spine)؛ آخرین و پایین‌ترین مهره‌ها که شامل ۵ مهره در ناحیه‌ی پایین کمر قرار دارد. این بخش همچنین شامل ۴ مهره‌ای است که دنبالچه را تشکیل می‌دهند.

ستون فقرات کمری از ۵ بخش استخوانی در ناحیه‌ی زیرین کمر تشکیل شده است که در واقع همان قسمتی است که بیماری دیسک کمر در آن رخ می‌دهد.

انواع دیسک کمر

دیسک برآمده

با افزایش سن، دیسک بین مهره‌ای ممکن است مایع خود را از دست داده و خشک شود. با این اتفاق دیسک‌های اسفنجی که بین قسمت‌های استخوانی قرار دارند، فشرده می‌شوند. این موضوع می‌تواند منجر به شکسته شدن حلقه‌ی بیرونی مقاوم آن‌ها شود. این روند به هسته یا داخل حلقه اجازه می‌دهد تا بیرون بزند. به این اتفاق برآمدگی دیسک گفته می‌شود.

پارگی یا فتق دیسک

همان‌طور که دیسک‌ها به شکسته شدن ادامه می‌دهند یا با فشار مداوم بر روی ستون فقرات، هسته‌ی پالپوس داخلی ممکن است در واقع از حلقه پاره شود. به این اتفاق فتق یا پارگی دیسک کمر گفته می‌شود. در پی این اتفاق، تکه‌های مواد سازنده‌ی دیسک‌ها می‌توانند روی ریشه‌های عصبی که در پشت فضای دیسک هستند، فشار بیاورند. این موضوع باعث ایجاد درد، ضعف و خستگی، بی‌حسی یا حتی تغییر در حس شود.

اکثر فتق‌های دیسک در قسمت تحتانی ستون فقرات کمری، به ویژه بین مهره‌های چهارم و پنجم و بین مهره‌ی پنجم و مهره‌ی اول خاجی (سطوح L4-5 و L5-S1) رخ می‌دهد.

اگر در اثر رخ دادن بیماری فتق دیسک و درمان نکردن آن، فشار بیش از حد به ستون مهره و ریشه‌های عصبی وارد شود، این مشکل ممکن است حتی منجر به فلج شدن برخی اندام‌ها شود. بنابراین می‌توان گفت خطرناکترین دیسک کمر، همین نوع است.

علت بیماری دیسک کمر چیست؟

بیماری دیسک کمر به علت تغییر در ساختار نرمال و طبیعی دیسک‌ها ایجاد می‌شود. در اکثر مواقع، بیماری دیسک کمر در نتیجه‌ی افزایش سن و شکسته شدن طبیعی دیسک‌ها رخ می‌دهد. بعضی مواقع یک آسیب شدید ممکن است باعث شود یک دیسک سالم و طبیعی دچار فتق یا پارگی شود. آسیب‌های شدید منجر به مشکلاتی بدتر از فتق دیسک هم بشوند.
خطرات بیماری دیسک کمر چیست؟

اگرچه افزایش سن شایع‌ترین خطر است، اما عدم تحرک بدنی نیز می‌تواند باعث ضعیف شدن عضلات پشت و شکم شود که باعث می‌شود این قسمت‌ها به خوبی از ستون فقرات محافظت و پشتیبانی نکنند.

همچنین آسیب‌های کمر زمانی افزایش می‌یابند که افرادی که به طور عادی هیچ فعالیت خاصی ندارند، یک‌باره در یک فعالیت شدید و سخت شرکت می‌کنند. کارهایی که نیازمند بلند کردن اجسام سنگین یا چرخاندن کمر و ستون مهره باشد از دیگر دلایلی هستند که باعث ایجاد آسیب در کمر می‌شوند.

علائم دیسک کمر چیست؟

این بیماری بسته به اینکه کدام ناحیه و کدام دیسک دچار آسیب یا پارگی شده است و به کدام ریشه‌ی عصبی فشار وارد می‌شود، علائم مختلفی دارد. در ادامه برخی از شایع‌ترین علائم این بیماری را به شما معرفی می‌کنیم:

کمر درد متناوب یا مداوم (این درد ممکن است با حرکت، سرفه، عطسه یا ایستادن برای طولانی مدت بیشتر شود).
اسپاسم (انقباض و گرفتگی) در عضلات پشتی
تغییر در عملکرد مثانه یا روده

علائم دیسک کمر در پاها

سیاتیک (دردی که از پشت و کمر شروع می‌شود و تا باسن، پشت ران و ساق پاها نیز احساس می‌شود).
ضعف عضلانی در پاها
بی‌حسی در قسمت ساق یا خود پا
کاهش رفلکس در قسمت زانو یا مچ پا

علائم بیماری دیسک کمر ممکن است مشابه خیلی از بیماری‌ها و مشکلات جسمی و پزشکی دیگر باشد؛ بنابراین برای تشخیص و مطمئن شدن این موضوع لازم است تا حتما به پزشک مراجعه کنید.

بیماری دیسک کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

علاوه بر معاینه‌ی کامل فیزیکی و بررسی پزشک، ممکن است نیاز باشد تا آزمایشات زیر را هم برای تشخیص دقیق‌تر انجام دهید:

ایکس ری یا اشعه‌ی ایکس؛ دستگاه ایکس ری برای ایجاد تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی استفاده می‌کند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا MRI؛ در این روش از آهن‌رباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و سیستم کامپیوتری برای تولید تصاویر دقیقی از اندام‌ها و ساختار بدن استفاده می‌شود.
میلوگرام؛ در این روش به کانال نخاعی رنگ تزریق می‌شود تا ساختار ستون فقرات به خوبی در اشعه‌ی ایکس قابل دید و بررسی باشد.
توموگرافی کامپیوتری یا همان سی‌تی اسکن؛ یک روش تصویربرداری است که از اشعه‌ی ایکس و سیستم کامپیوتری استفاده می‌کند تا تصاویر افقی یا محوری (برشی هم گفته می‌شود) از بدن ایجاد کند. سی‌تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت بدن از جمله ماهیچه‌ها، استخوان‌ها، چربی‌ها و اندام را نمایان می‌کند. این روش به نسبت اشعه‌ی ایکس جزئیات را بیشتر مشخص می‌کند.
الکترومیوگرافی یا EMG؛ در این روش پاسخ عضلانی یا فعالیت الکتریکی را در اثر تحریک عصب عضله بررسی می‌کنند.

درمان دیسک کمر به چه صورت است؟

احتمالا برایتان سوال پیش می‌آید که آیا دیسک کمر خوب میشود؟ بدون شک، درمان محافظه کارانه اولین و بهترین خط درمان برای مدیریت و بهبود بیماری دیسک کمر است. این کار ممکن است شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:

استراحت در رخت‌خواب
توضیح و آموزش مناسب درباره‌ی مکانیک کلی بدن به بیمار (برای کاهش احتمال بیشتر شدن درد یا آسیب بیشتر به دیسک)
فیزیوتراپی؛ این روش ممکن است با متدهای خاصی از جمله اولتراسوند، ماساژ درمانی، برنامه‌های ورزشی و حرکات اصلاحی همراه باشد.
کنترل وزن
استفاده از کمربندهای طبی برای محافظت از ستون مهره‌ها
داروهایی برای کنترل درد و شل شدن عضلات که توسط دکتر تجویز می‌شوند.

اگر این موارد کارساز نباشند و همچنان خطر رو به بهبود نباشد، ممکن است برای برداشتن فتق دیسک نیاز به جراحی داشته باشید.

جراحی دیسک کمر تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. جراح شما برشی در ناحیه‌ی پایینی کمر و جایی که دیسک دچار مشکل است، ایجاد می‌کند. ممکن است برخی استخوان‌ها برای دسترسی راحت‌تر به دیسک از ستون فقرات برداشته شوند. سپس جراح قسمتی که دچار آسیب شده و هر قسمت شل و اضافی که در فضای ستون مهره قرار دارد را خارج می‌کند. بعد از جراحی ممکن است برای جلوگیری از هرگونه مشکل از انجام برخی کارها منع شوید تا کاملا بهبود پیدا کنید. جراح شما باید در مورد تمام محدودیت‌ها با شما صحبت کند و همه‌ی نکات لازم را به شما بگوید.

عوارض دیسک کمر چیست؟

دیسک کمر و درد پای راست

بیماری دیسک کمر می‌تواند باعث ایجاد درد در نواحی پشت، کمر و پاها شود که در انجام فعالیت‌های روزانه و عادی شما اختلال ایجاد می‌کند. این مشکلات می‌توانند منجر به ضعف یا بی‌حسی در پا و مشکلات در کنترل روده و مثانه شود. اگر دچار این مشکلات شدید سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
ورزش برای دیسک کمر

ورزش‌ها و حرکات اصلاحی زیادی برای کمک به دیسک کمر وجود دارند، اما نکته‌ی بسیار مهمی که باید به آن دقت کنید، این است که این حرکات ورزشی را هرگز سرخود و بدون مشورت پزشک انجام ندهید. اگر دیسک کمر ندارید، اما کمردرد دارید، هنگامی که به باشگاه می‌روید این نکته را حتما با مربی خود در میان بگذارید و اگر دچار بیماری دیسک کمر هستید، برای رفتن به باشگاه حتما با پزشک خود مشورت کنید. ورزش پیلاتس از جمله بهترین ورزش برای دیسک کمر و سیاتیک است. این ورزش با داشتن حرکات اصلاحی به کاهش درد و آرام شدن کمر شما کمک می‌کند و در عین حال عضله‌های دیگر شما را تقویت می‌کند. در ادامه چند حرکت ورزشی برای دیسک کمر و کمردرد را به شما معرفی می‌کنیم:

تمرین شماره‌ی ۱

صاف بنشینید و عضلات شانه‌ی خود را شل کنید.
دست خود را روی پیشانی‌تان بگذارید.
سر خود را بدون اینکه حرکت دهید، به دستتان فشار دهید.
این حرکت را ۱۵ بار تکرار کنید و هر بار برای ۵ تا ۱۵ ثانیه فشار را نگه دارید.

آیا حرکت دراز نشست واقعا به کمر آسیب می‌زند؟

تمرین شماره‌ی ۲

روی شکم و روی یک سطح صاف، ثابت و بلندتر از زمین دراز بکشید و بازوهایتان را در کنار خود قرار دهید.
سرتان را از لبه‌ی سطح آویزان کنید.
سرتان را به آرامی بالا بیاورید تا بدنتان در یک راستا و در حالت خنثی قرار بگیرد. این حالت را برای ۵ تا ۱۰ ثانیه حفظ کنید و بعد سرتان را پایین ببرید.
در حد توانتان، ۱۵ تا ۲۰ بار این حرکت را تکرار کنید.

تمرین شماره‌ی ۳

به پشت روی یک سطح صاف دراز بکشید و بازوهایتان را در کنار خود قرار دهید.
چانه‌تان را به داخل و به سمت قفسه‌ی سینه جمع کنید تا کشش را احساس کنید و این کشش را برای ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه دارید.
بسته به توان خود، ۱۵ تا ۲۰ بار این حرکت را انجام دهید.

تمرین شماره‌ی ۴

به پشت دراز بکشید. زانوهایتان را خم کنید و کف پاهایتان را روی زمین قرار دهید.
دستتان را پشت یک زانو قرار دهید و به آرامی آن را به سمت قفسه‌ی سینه‌ی خود بکشید تا زمانی که کشش را حس کنید.
کشش را برای ۱۰ ثانیه نگه دارید و بعد پای خود را عوض کنید.

تمرین شماره‌ی ۵

بهترین روغن برای دیسک کمر

زانوها و کف دستانتان را روی زمین قرار دهید و پشتتان را صاف کنید تا بدنتان در حالت میز قرار بگیرد.
یک نفس عمیق بکشید و شکم خود را به سمت زمین ببرید تا کمرتان قوس‌دار شود. نگاهتان رو به سقف باشد.
همان‌طور که به آرامی عمل بازدم را انجام می‌دهید، ستون فقرات خود را مثل یک گربه‌ی عصبانی قوس دهید. سرتان باید رو به پایین و شل باشد، به طوری که پاهایتان را ببینید.
این حرکت را می‌توانید ۲ یا ۳ ست ۱۰ تایی انجام دهید.

تمرین شماره‌ی ۶

درد دیسک کمر به کجا می زند

به پشت روی یک سطح صاف یا روی مت یوگا دراز بکشید.
زانوهایتان را خم کنید و پاشنه‌ی پاهایتان را روی زمین قرار دهید.
یکی از پاهایتان را بردارید و مچ پایتان را روی زانوی پای دیگر قرار دهید. این کار یک مثلث بین پاهایتان ایجاد خواهد کرد.
سپس در همین حالت، پایی که روی زمین بود را با دست و به آرامی کمی به سمت بالا بکشید تا احساس کشش ایجاد شود. چند ثانیه این کشش را حفظ کنید و بعد پایتان را عوض کنید.

تمرین شماره‌‌ی ۷

روی یک صندلی بنشینید. یک پا را با زاویه‌ی ۹۰ درجه روی زمین قرار دهید. پای دیگر را در حالی که پاشنه‌ی پا هنوز روی زمین است، صاف کنید. با این کار کشش در قسمت پشت پاهایتان ایجاد می‌شود. اگر می‌توانید،‌ کمی بدن خود را به سمت پاهایتان پایین ببرید تا کشش بیشتر شود.
این کشش را به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید و بعد پایتان را عوض کنید.
بسته به تحمل بدنی‌تان، این حرکت را چند بار تکرار کنید.

تمرین شماره‌ی ۸

دیسک کمر و درد پای چپ

روی شکم روی یک سطح صاف یا مت یوگا دراز بکشید.
ساعد خود را روی زمین و کنار خود قرار دهید تا آرنج شما زاویه‌ی ۴۵ درجه ایجاد کنند.
به آرامی بدنتان را به سمت بالا بکشید تا آرنجتان در زاویه‌ی ۹۰ درجه قرار بگیرد و بدنتان مثل پوزیشن مجسمه‌ی ابوالهول باشد.
این حرکت را تا ۱۰ بار انجام دهید و هر بار به مدت ۱۰ الی ۱۵ ثانیه کشش را حفظ کنید.

تمرین شماره‌ی ۹

به پشت روی یک سطح صاف دراز بکشید. زانوهایتان را خم کنید و کف پایتان را روی زمین قرار دهید.
بدون اینکه نفستان را حبس کنید، خیلی آرام عضلات عمقی و پایینی شکمتان را منقبض کرده و به داخل بکشید. با این کار کمر شما روی زمین صاف می‌شود و ستون فقرات در وضعیت خنثی قرار می‌گیرد. سپس به آرامی کمر خود را شل و آزاد کنید.
این حرکت را چند بار تکرار کنید.

نحوه استراحت برای درمان دیسک کمر

اگر دچار بیماری دیسک کمر هستید، مهم است که به نحوه‌ی خوابیدن و استراحت کردن خود دقت کنید. آسیب دیدگی دیسک در هنگام خوابیدن ممکن است دردآور باشد. زمانی که شما دراز می‌کشید، فشار روی دیسک‌ها افزایش پیدا می‌کند. این باعث می‌شود دیسک آسیب دیده به ستون فقرات و ریشه‌های عصبی فشار وارد کرده و درد ایجاد کند.

دراز کشیدن صاف به پشت می‌تواند بهترین حالت برای فرد دارای دیسک کمر نباشد. زمانی که شما به پشت می‌خوابید، گردن و سر شما در حالت خنثی قرار می‌گیرد، بنابراین فشار بیشتری به دیسک‌هایی که در پایین کمر شما هستند، وارد می‌شود.

بهترین حالت‌های خوابیدن برای افرادی که دیسک کمر دارند کدام است؟

خوابیدن به پهلو؛ به پهلوی خود دراز بکشید و یک بالش بین پاهایتان هم قرار دهید. این کار کمک می‌کند تا ستون فقرات شما در یک راستا قرار بگیرد و فشار از روی دیسک شما برداشته شود.
خوابیدن به پشت؛ اگر به پشت می‌خوابید، حتما یک بالش در زیر زانوهایتان قرار دهید تا فرم ستون فقرات شما در یک راستا قرار بگیرد.
خوابیدن در وضعیت جنین؛ اگر دچار آسیب دیدگی دیسک کمر هستید، این حالت می‌تواند انتخاب راحتی برای شما باشد. به پهلو دراز بکشید و زانوهایتان را به سمت قفسه‌ی سینه جمع کنید. این کار فشار را از ستون فقرات کم می‌کند و به شما کمک می‌کند تا خواب آرام‌تری داشته باشید.
وضعیت شیب‌دار؛ در این حالت سر و شانه‌های شما باید تحت حمایت بیشتری قرار بگیرند. از یک بالش زیر سر و یک بالش دیگر برای زیر زانو استفاده کنید. این کار فشار وارده روی ستون فقرات را کم‌تر می‌کند.

کارهایی که برای دیسک کمر ضرر دارد

در صورت انجام فعالیت بدنی شدید و ورزش‌های شدید، ممکن است آسیب زیادی به کمر خود وارد کنید. برای انجام حرکات ورزشی حتما با پزشک خود مشورت کنید.
اگر درد سیاتیک دارید، تمریناتی که باعث کشش پشت پا و باسن می‌شوند را انجام ندهید.
از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
از انجام ورزش‌های پرفشار مثل بدنسازی و دویدن خودداری کنید.
از نشستن بیش از حد خودداری کنید.
بیش از حد در رخت‌خواب نمانید و استراحت نکنید.
خم و راست نشوید.
جاروبرقی نزنید.

در نهایت؛ زندگی با بیماری دیسک کمر

بیماری دیسک کمر ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد. بهترین راه برای درمان این مشکل، درمان محافظه کارانه است؛ این نوع درمان نیاز به صبر دارد، اما با پایبندی به برنامه‌ی درمانی می‌تواند به کاهش کمردرد کمک کند و احتمال بدتر شدن و آسیب بیشتر به دیسک‌ها را کم کند. چه در روند درمان باشید و چه در دوره‌ی نقاهت بعد از جراحی به سر می‌برید، مهم است که صبور باشید و به پروسه‌ی درمان خود اعتماد کنید.