استرس دوران کودکی؛ والدین چه کارهایی می‌توانند انجام دهند؟

استرس دوران کودکی پاسخی طبیعی است که کودکان در مواجهه با تغییرات و چالش‌های زندگی ممکن است با آن روبه‌رو شوند. بسیاری از افراد ممکن است فکر کنند استرس ناشی از رویارویی با اتفاق‌های بد است، اما اتفاقا‌های خوب آینده مانند فارغ التحصیلی، تعطیلات و… نیز می‌توانند باعث ایجاد استرس و اضطراب شوند.

کودکان و نوجوانان زمانی که تغییر یا اتفاق تازه‌ای برای‌شان رخ می‌دهد احساس استرس می‌کنند. این حس می‌تواند ناشی از احساس محافظت از چیزی، کنار آمدن با شرایط خاص یا آماده‌سازی برای اتفاقی تازه در آن‌ها رخ بدهد. تغییر اغلب باعث استرس می‌شود حتی اگر این اتفاق برای بهتر شدن باشد.

چه زمان استرس می‌تواند مفید باشد؟

زمانی که کودکان از حمایت مناسبی برخوردار باشند، استرس می‌تواند به عنوان یک عامل مثبت عمل کند. این حس می‌تواند به کودک در روبه‌رویی با چالش‌ها کمک کند. همچنین این حس می‌تواند عامل مثبتی برای پیش‌روی به سمت اهداف و متمرکز کردن تلاش‌های او باشد. این نوع فشارهای روانی مثبت به کودکان این امکان را می‌دهد تا قدرت‌ها و مهارت‌های درونی شکل داده و تقویت کنند.

چه زمان استرس دوران کودکی می‌تواند مضر باشد؟

استرس یا بحران‌های سخت، طولانی‌مدت و یا ناگهانی می‌تواند توانایی کودکان را برای مقابله با آن تحت تأثیر قرار دهد. استرس زمانی می‌تواند برای کودکان مضر باشد که حمایت و یا مهارت‌های لازم برای مقابله با آن را نداشته باشند. با گذشت زمان، استرس بیش از حد می‌تواند بر سلامت روحی و جسمی کودکان نیز تأثیرگذار باشد.

به عنوان یک پدر و مادر نمی‌توانید از احساس استرس فرزندتان جلوگیری کنید. اما شما می‌توانید به آن‌ها کمک کنید تا با این مشکلات کنار بیایند و در کنارشان باشید. می‌توانید به آن‌ها کمک کنید تا از استرس به عنوان عاملی مثبت برای رسیدن به اهداف، سازگاری با تغییرات، مواجهه با چالش‌ها و داشتن اعتماد به نفس استفاده کنند. در زمانی که کودکان دچار بحران یا اتفاق‌های استرس‌زا می‌شوند، از آن‌ها حمایت بیشتری کنید. از فرزندان‌تان نسبت به اثرات مضر استرس طولانی‌مدت و یا مزمن محافظت کنید.

استرس مثبت چیست؟

استرس مثبت، استرسی کوتاه مدت است که کودکان و نوجوانان هنگام رویارویی با چالش‌ها احساس می‌کنند. این اتفاق ‌می‌تواند آن‌ها را آماده و متمرکز کند، یا آن‌ها را تشویق کند که به سوی اهداف خود قدم بردارند و حتی چیزهای جدیدی را امتحان کنند. فرزندان شما ممکن است قبل از یک امتحان یا آزمون، یا یک بازی بزرگ یا اجرای تئاتر استرس (مثبت) را تجربه کنند. این احساس زمانی برطرف می‌شود که آن‌ها با چالش روبه‌رو شوند. در واقع استرس مثبت به بچه‌ها فرصت رشد و یادگیری می‌دهد. این نوع استرس مثبت می‌تواند بچه‌ها را به سازگاری و کسب مهارت‌های مقابله‌ای که نیازمند آن هستند، وادار کند. می‌تواند آن‌ها را برای مقابله با چالش‌ها و فرصت‌های بزرگ‌تر زندگی آماده کند.

به عنوان مثال کودک شما برای رفتن به مدرسه یک فشار روزمره‌ای را تجربه می‌کند که باعث می‌شود کفش‌های خود را پوشیده و وسایل خود را جمع کند. اما کودکان نمی‌دانند که چگونه از این استرس مثبت در مقابله با مشکلات استفاده کنند. والدین می‌توانند در زمان رفتن به مدرسه به کودک خود یاد دهند که چگونه برای انجام این کارها آماده شود. انجام این‌کار به نیاز به صبر و زمان بیشتری دارد و سعی کنید به جای کودک‌تان کارها را انجام ندهید و همه‌چیز برای‌شان آماده نباشد. این کار شاید سخت به نظر برسد اما ارزشش را دارد.

استرس دوران کودکی در مقابل وقایع زندگی چیست؟

بسیاری از کودکان و نوجوانان با اتفاق‌های دشوار زندگی و یا ناملایمات روبه‌روی می‌شوند. برخی مریض می‌شوند و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند. بعضی فرزندان طلاق والدین خود را دیده و با چالش‌های آن رو‌به‌رو هستند. برخی دیگر از این چالش‌ها که کودکان تجربه می‌کنند رویارویی با مرگ یکی از عزیزان، نقل مکان به محله‌ای جدید یا مدرسه‌ای جدید است. هرکدام از این اتفاق‌های زندگی می‌تواند باعث وارد شدن استرس به فرزندان شود. وقتی بچه‌ها این تجربه‌های سخت زندگی را تحربه می‌کنند، ممکن است برای چند روز یا چند هفته درگیر استرس و سازگاری با آن‌ها باشند.

کاری که والدین می‌توانند انجام دهند این است که احساس حمایت بیشتری به کودکان خود دهند. با فرزندان‌تان صحبت کنید و به آن‌‌ها و مشکلات‌شان گوش دهید. به آن‌ها کمک کنید احساس امنیت کنند و دوست‌ داشته شدن را تجربه کنند. با آن‌ها در مورد اینکه چه اتفاقی قرار است رخ دهد، چه کاری برای مقابله با آن می‌توانند انجام دهند و اینکه چطور شما به آن‌ها کمک خواهید کرد صحبت کنید. به آن‌ها کمک کنید تا احساس آرامش بیش‌تری را تجربه کنند.

حتی اتفاق‌های مثبت زندگی نیز می‌توانند برای کودکان و نوجوانان استرس‌زا باشند. اولین روز سال تحصیلی، فارغ التحصیلی، تعطیلات یا سفر می‌تواند به کودکان و نوجوانان استرس وارد کند. والدین می‌توانند برای کمک به فرزندان‌شان با آن‌ها در مورد این اتفاق‌ها و موقعیت‌ها صحبت کنند و بر روی قسمت‌های مثبت متمرکز باشند. به احساسات و افکارشان گوش‌ دهند و اگر احساس استرس می‌کنند به آن‌ها اطمینان خاطر بدهند که در صورت نیاز در کنارشان خواهند بود.

استرس مزمن چیست؟

زمانی که رویدادها و اتفاق‌های سخت زندگی به استرسی منجر شود که بیش از چند هفته طول بکشد، به آن «استرس مزمن» می‌گویند. استرس مزمن زمانی برای کودکان و نوجوانان سخت می‌شود که از حمایت لازم و یا مهارت‌های لازم برای مقابله با آن برخوردار نباشند.

داشتن یک بیماری جدی برای طولانی‌مدت، از دست دادن یکی از والدین یا یکی از اعضای نزدیک خانواده می‌تواند باعث بروز این نوع استرس در فرزندان شود. با گذشت زمان، این نوع استرس‌ها می‌توانند بر سلامت روانی و جسمی کودکان و نوجوانان تأثیر بگذارند.

تأثیرات روانی طلاق بر کودکان چیست و چطور باید آن‌ها را کاهش داد؟

اما والدین با انجام برخی کارها می‌توانند از اثرات طولانی‌مدت و مضر این نوع استرس جلوگیری کنند. به کودکان کمک کنید تا احساس امنیت، مراقبت و دوست داشتن را تجربه کنند و در کنار کودک‌تان باشید. احساس نزدیکی به شما و دانستن اینکه شما آن‌ها را دوست دارید و به آن‌ها گوش می‌دهید بهترین راه برای جبران استرس دوران کودکی است.

مهم‌ترین نکته در مقابله با این استرس‌ها، داشتن برنامه‌های روتین مانند زمان خواب، خوردن حداقل یک وعده غذایی با یگ‌دیگر، حضور بعد از مدرسه می‌تواند به کودکان اطمینان دهد که چیزهایی وجود دارد که می‌توانند روی آن حساب کنند. به آن‌ها مهارت‌های مقابله با استرس را آموزش دهید. برای مثال می‌توانید به آن‌ها تمرین‌های تنفس آرام و مدیتیشن را یاد بدهید. به آن‌ها با اختصاص دادن زمانی برای بازی، طراحی یا نقاشی، خواندن کتاب، بودن با خانواده و یا دوستان کمک کنید تا از استرس دوران کودکی خود فاصله گرفته و احساسات مثبت را تجربه کنند.

استرس تروماتیک در دوران کودکی چیست؟

این استرسی است که با اتفاق‌های ترومایی جدی، شدید یا ناگهانی همراه است. آسیب‌هایی مانند تصادف‌ها یا جراحت‌های جدی، سوءاستفاده یا خشونت می‌توانند این نوع استرس را تحریک کنند. والدین می‌توانند برای محافظت از کودکان در زمانی که با آن‌ها بدرفتاری می‌شود یا مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، وارد عمل شوند. اما همیشه نمی‌توان از کودکان در برابر هر نوع آسیبی محافظت کرد. اگر کودکان و نوجوانان تحت فشار روانی قرار بگیرند، والدین می‌توانند با گوش دادن و صحبت کردن با فرزندان خود به آن‌ها کمک کنند. از کودکان و نوجوانان خود حمایت و مراقبت بیشتری کنند و احساسات آن‌ها را تایید کرده و بپذیرند. به آن‌ها اطمینان دهید با گذشت زمان، احساس بهتری خواهند داشت.

با پزشک یا روان‌شناس فرزندتان تماس بگیرید، برخی از استرس‌ها در دوران کودکی نیاز به درمان مخصوص دارند. والدین نیز می‌توانند در این درمان‌ها شرکت کنند و یاد بگیرند که چطور به بهترین شکل به فرزندشان کمک کنند. زمانی را باهم بگذرانید، فرزندان خود را تشویق کنید تا کارهایی را که دوست دارند انجام دهند. این‌کارها باعث می‌شود احساس مثبت و خوب در فرزندتان ایجاد شده و استرس باقی مانده از ضربه روحی که به آن‌ها وارد شده جبران شود.

به کودکان و نوجوانان فرصت دهید تا از نقاط قوت خود در زندگی روزمره استفاده کنند. ضربه و استرس باعث می‌شود تا احساس آسیب‌پذیری، اضطراب یا عدم اطمینان نسبت به خود را تجربه کنند. اینکه آن‌ها قادر به انجام چه کاری هستند و چه شخصیتی دارند می‌تواند به کودکان و نوجوانان در داشتن احساس اعتماد به نفس و قوی بودن کمک کند.

نتیجه‌گیری

هرکدام از اتفاق‌های خوب یا بد زندگی می‌تواند برای یک کودک یا نوجوان ایجاد تنش و استرس کند. استرس دوران کودکی پاسخی طبیعی در رویارویی با این اتفاقات است. تمامی استرس‌ها برای فرزندان بد و مضر نیست. این احساسات می‌تواند به فرزند شما کمک کند تا واکنش بهتری نسبت به اتفاق‌هایی که در آینده برایش رخ می‌دهد، داشته باشد. برای اینکه به فرزند خود در شرایط بحرانی و در مواجهه با شرایط تنش‌زا کمک کنید، نیاز است که در کنارش باشید و حس دوست داشته شدن و اطمینان خاطر به او بدهید. تاکید کنید که این اتفاق‌ها با گذر زمان حل می‌شود و او توانایی روبه‌رو شدن با آن‌ها را دارد.

در موارد حاد و بحرانی که ممکن است به دلیل تجربه اتفاق‌های ناخوشایند استرس بیش از اندازه به کودک‌تان منتقل شود و مدت طولانی‌تری نیاز باشد تا با این استرس‌ها کنار بیاید بهتر است که از یک مشاور یا روان‌شناس کودک کمک بگیرید. سعی کنید در زمان‌های بحرانی در کنار فرزند خود باشید و باهم مشکلات را پشت سر بگذارید.