کشف ردپای گورخرهای باستانی غول‌پیکر در آفریقای جنوبی

ده‌ها هزار سال پیش، گونه‌های عظیم الجثه‌ای از اسب سانان راه میرفتند، یورتمه میرفتند و در شن‌های روان ساحل جنوبی آفریقای جنوبی امروزی چهارنعل می‌تاختند.

گورخر غول پیکر کِیپ (Equus Capensis) حدود ۴۵۰ کیلوگرم وزن داشته است. خویشاوندان موجود آن در آفریقای جنوبی بسیار کوچکتر هستند: گورخر دشتی بین ۲۵۰ و ۳۰۰ کیلوگرم وزن دارد و گورخر کوهی کِیپ کوچکترین گونه گورخر است که بین ۲۳۰ و ۲۶۰ کیلومتر وزن دارد.

گورخر غول پیکر کِیپ ۱۰۰۰۰ سال پیش منقرض شد. شاید دلیل انقراض آن تا حدی به خاطر از دست رفتن زیستگاه مورد علاقه او در علفزار‌های وسیع باشد، چون افزایش سطح دریا موجب وقوع سیل در دشت گسترده Palaeo-Agulhas شد. اما تا به امروز روشن نبود این گونه در ساحل جنوبی کِیپ تا چه حد رایج بوده است، چون فسیل‌های بدن این گورخر عمدتاً متعلق به سواحل غربی آفریقای جنوبی هستند.

اینجاست که ردپاشناسی (Ichnology) به کار می‌آید. از سال ۲۰۰۷، گروهی از محققان مشغول مستند کردن بیش از ۳۵۰ مکان ردپای مهره داران فسیلی در امتداد یک خط ممتد به اندازه ۳۵۰ کیلومتر در ساحل جنوبی کِیپ هستند. حالا، با مطالعه ردپا‌های بجامانده از تاختن ها، راه رفتن‌ها و یورتمه‌های گورخر‌های آن دوران، میتوانیم بگوییم که این مناظر در چشم انداز ساحل جنوبی کِیپ نسبتاً عادی و رایج‌تر از سوابق فسیل‌های اسکلتی بوده است. این موضوع، ظرفیت سوابق فسیلی و ردپاشناسی برای تکمیل یکدیگر را تایید میکند.

توانایی بازنگری گذشته به این روش نه تنها به دانشمندان در درک بهتر چشم انداز‌های باستانی کمک میکند، بلکه بخش مهمی از درک تغییراتی است که به مرور زمان رخ دادند از جمله: اثرات تغییرات آب و هوایی و انسانها.

گذرگاه های گورخر

در مقاله‌ای که اخیراً منتشر شده، نحوه شناسایی ۲۶ سایت ردپای اسب سانان از جمله ردپا‌های متعلق به گورخر غول پیکر کِیپ در ساحل جنوبی کِیپ آفریقای جنوبی در مجاورت شهر‌هایی مانند استیل بِی و پلِتِنبِرگ بِی توضیح داده شده.

این یافته جاذبه خاصی دارد، چون رپا‌های اسب سانان عصر گلیستوسن که از ۲.۶ میلیون سال پیش آغاز شد و حدود ۱۱۷۰۰ سال پیش پایان یافت، نادر هستند. در واقع، این یافته‌ها به این معناست که ساحل جنوبی کِیپ، اکثریت سایت‌های شناخته شده جهانی این دوره (سایت‌های دیگر در کنیا، اتیوپی، ایتالیا، شبه جزیره عربستان و قاره آمریکا هستند) را تشکیل میدهد.

۱۳ مورد از این سایت‌های ردپای یافت شده حاوی ردپا‌های ۱۲ سانتیمتری یا بزرگتر (طول) و هشت مورد آن‌ها حاوی ردپا‌های ۱۰ سانتیمتری یا کمتر (طول) بودند. ردپا‌های سالم اسب سانان نسبتاً متمایز است و خصوصیاتی دارد نظیر: دیواره دست نخورده سم و چیزی که به «قورباغه» معروف است و در مرکز ردپا قرار دارد.

این ردپاها متعلق به زیرگونه‌هایی از گورخر دشتی هستند که در قرن نوزدهم منقرض شدند. یکی از سایت‌های گورخر غول پیکر کِیپ متشکل از یک مسیر منفرد حاوی ۱۲ ردپا است. دیگری حاوی دو مسیر احتمالی quagga است که در زوایای قائم همدیگر را قطع میکنند و به ترتیب دارای ۱۰ و ۶ ردپا هستند. محققان به شکل غیررسمی آن را گذرگاه گورخر نامیده‌اند. این گذرگاه‌های طولانیِ اسب سانان فسیل شده نادر است و از آنجا که اسب سانان معمولاً گله‌ای هستند، گذرگاه‌های مجزا و تک مانند این غیرعادی هستند.

نمونه آفریقایی دیگر از یک گذرگاه طولانی اسب سانان از لائتولی در تانزانیا از دوره پلیوسنِ قدیمتر است. متاسفانه، بهترین این سایت‌ها در نوادای ایالات متحده بود؛ جایی که یک گذرگاه اسب سانان ۵۰۰۰۰ ساله ۲۸ ردپا داشت، اما در دهه ۱۹۳۰ حین ساخت و ساز زندان پوشیده شد و دیگر در دسترس نیست.

از طریق برنامه تاریخ گذاری تحریک شده نوری برای این سایت‌های ردپای اسب سانان، محدوده سنی بین ۱۶۱۰۰۰ تا حدود ۴۳۰۰۰ سال تعیین شده است.