چرا انیمیشن «روح» یک فیلم الهام‌بخش تمام‌عیار است؟

آثار انیمیشنی دیزنی نه فقط برای کودکان بلکه برای بزرگسالان همواره جذابیت‌های فراوانی داشته‌اند، در نتیجه پیام‌های نهفته در بطن قصه‌ی آن‌ها نیز برای بزرگسالان معنادار می‌شود و می‌تواند شما را به تفکر وادار کند. استودیوی پیکسار در سال‌های اخیر گرایش بیشتری به بررسی طبیعت انسان و درونیات ما پیدا کرده است، رویکردی که با «درون و بیرون» (۲۰۱۵) آغاز شد اما آن‌ها آثار شاخص دیگری هم در این زمینه تولید کرده‌اند که چندان در کانون توجه قرار نگرفتند، احتمالا به این دلیل که دیزنی در راستای تبلیغ سرویس استریم دیزنی پلاس و همین‌طور محدودیت‌های ناشی از کووید ۱۹، از اکران گسترده‌ی آثارش فاصله گرفت و آن‌ها را به‌صورت آنلاین در دسترس قرار داد، همانند انیمیشن روح (Soul) که حرف‌های زیادی برای گفتن دارد اما آن‌طور که سزاوارش بود دیده نشد.

این انیمیشن در همان نگاه اول هم منحصر‌به‌فرد جلوه می‌کند، از این جهت که قهرمان قصه نه یک کودک یا نوجوان بلکه یک بزرگسال با جهان‌بینی بزرگسالانه است؛ این تغییر در نوع نگاه باعث شده است تا مخاطب هدفِ انیمیشن تنها به کودکان خلاصه نشود و رده‌های سنی مختلف از تماشای فیلم لذت ببرند. قصه پیرامون یک معلم موسیقی مدرسه به نام جو گاردنر (جیمی فاکس) رخ می‌دهد که می‌خواهد به رویای دیرینه‌اش یعنی تبدیل شدن به یک نوازنده‌ی حرفه‌ای موسیقی جاز رنگ واقعیت ببخشد اما پیش از آن‌که این رویا محقق شود، به کما می‌رود و حالا باید به دنبال راهی برای آشتی دادن روح و جسمش باشد. روح مورد تحسین منتقدان و مخاطبان واقع شد و حتی جایزه‌ی اسکار بهترین انیمیشن سال را به خانه برد اما هنوز هم کسانی را پیدا می‌کنید که نام آن را نشنیده‌اند.

انیمیشن روح با امید و خوش‌بینی به اگزیستانسیالیسم نزدیک می‌شود

انیمیشن روح

این انیمیشن به شما می‌گوید که هرگز تنها نیستید، حتی در جهان باقی. هنگامی که یک حادثه باعث می‌شود تا جو دقایقی پیش از مهم‌ترین رویداد زندگی‌اش به کما برود، روحش از بدن زمینی‌اش جدا می‌شود و او در مراحل پایانی چرخه‌ی زندگی انسان قرار می‌گیرد. خوشبختانه این پایان مسیر نیست زیرا جو به نقطه‌ی آغازین ارواح در یک جهان دیگر می‌رسد؛ از اینجا به بعد، او ما را به یک ماجراجویی متفاوت می‌برد که در حقیقت برزخ و چرخه‌ی زندگی یک روح را به نمایش می‌گذارد.

در دنیای واقعی دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به زندگی بعد از مرگ وجود دارد: بعضی‌ها می‌گویند به بهشت می‌روید، بعضی‌ها عقیده دارند که با تاریکی مطلق روبه‌رو می‌شوید یا یک روح سرگردان خواهید بود که در جهان پرسه می‌زند و برخی دیگر هم این باور را دارند که زندگی انسان با مرگ تمام می‌شود و چیزی پس از آن وجود ندارد. این فیلم اما پرتره‌ی متفاوتی از خلا ارائه می‌دهد و در واقع رویکرد مثبتی نسبت به یکی از قدیمی‌ترین سوال‌های تاریخ بشر دارد. اتفاق‌هایی که جو و ۲۲ (تینا فی) در طول قصه تجربه می‌کنند، باعث می‌شود تا شما به زندگی خود و مرگی که یک روز از راه خواهد رسید فکر کنید و این سوال را بپرسید که اصلا هدف از زندگی کردن چیست؟ این همان معمایی است که ۲۲ (شخصیت بدبین و منفی‌باف فیلم) نیز می‌خواهد آن را کشف کند. خوشبختانه انیمیشن به همان جادوی همیشگی دیزنی و پیکسار آغشته شده است و سیاهی مزمن در آن به چشم نمی‌خورد.

فیلم بر تغییر، تحول و گذار تمرکز دارد

انیمیشن روح

روح همچنین به این مسئله اشاره دارد که تغییر و گذار بخشی از زندگی است و این الگو پس از مرگ نیز پایدار باقی می‌ماند. یکنواختیِ این ایده می‌تواند برای بعضی از آدم‌ها امیدبخش باشد؛ اینکه تغییر یکی از عناصر ثابت زندگی انسان است و بعد از مرگ هم ادامه دارد. در فیلم، مسیری که به جهانِ پس از مرگ منتهی می‌شود، به معنای واقعی کلمه لحظه‌ای از حرکت نمی‌ایستد.

در سوی دیگر، ارواحی که در برزخ گرفتار شده‌اند هم اغلب آموزش‌های لازم را می‌بینند و آماده‌ی بازگشت به بدن انسانی خود می‌شوند که در زمین انتظارشان را می‌کشد. افزون بر این، برداشتی که سازندگان از چرخه‌های زندگی ارائه می‌دهند به قهرمان قصه کمک می‌کند تا به این درک برسد که هیچ‌چیز تا ابد ماندگار نیست.

روح اولین انیمیشن پیکسار است که اکثر اعضای تیم صداپیشگی آن را سیاه‌پوستان تشکیل می‌دهند اما برخی از مخاطبان سیاه‌پوست از رویکرد فیلم نسبت به این نژاد انتقاد داشته‌اند: «زیرا یک الگوی آشنا از تبدیل شدن شخصیت‌های سیاه‌پوست به موجوداتِ عجیب‌وغریب را به نمایش می‌گذارد». این انتقادها شاید قابل‌اعتنا باشد اما وجود این الگو برای انیمیشن روح ضروری است زیرا هدف سازندگان این بوده است که تغییر، تحول و گذار را به نمایش بگذارند.

فیلم شما را تشویق می‌کند تا از تک‌تک لحظات زندگی خود لذت ببرید

انیمیشن روح

یکی از پیام‌هایی که روح بر آن پافشاری دارد این است که اهمیتی ندارد چند ساله یا در چه نقطه‌ای از زندگی هستید و چه شرایطی دارید، رویاهای شما هرگز منقضی نمی‌شوند. جو شاید از دوران نوجوانی عبور کرده باشد اما رویاهایش همان رویاهای یک کودک خیال‌پرداز است. هنگامی که او به مرگ نزدیک می‌شود و به جهان باقی قدم می‌گذارد، بی‌صبرانه برای بازگشت لحظه‌شماری می‌کند زیرا می‌داند که هنوز کارهای زیادی در زندگی وجود دارد که باید انجام دهد. و هنگامی که روحِ ۲۲ به بدن فیزیکی جو وارد می‌شود، او ابعاد تازه‌ای از زندگی را تجربه می‌کند که حتی در جهان ارواح امکان‌پذیر نبود؛ در نتیجه ۲۲، زیبایی نهفته در زندگی را از چشمان جو می‌بیند. در این بخش‌ها است که بخش‌های مهم‌تر زندگی در مرکز توجه قرار می‌گیرد، همانند نزدیک شدن به خانواده و دوستان، به اشتراک گذاشتن علاقه‌مندی‌ها با دیگران و اینکه به یاد بیاورید شما قهرمانِ قصه‌ی زندگی خودتان هستید.

روح پیام‌های مهم دیگری هم دارد که هر کدامشان می‌توانند الهام‌بخش شما باشند، برای مثال شاید مسیر زندگی فعلی با آن‌چه که تصور می‌کردید متفاوت است یا به رویاهای خود نرسیده‌اید اما بازهم می‌توانید خوشحال و موفق باشید. زندگی را نباید پیچیده کرد، همیشه نباید به دنبال معنا بود و گاهی از اینکه فرصت قدم گذاشتن به این جهان را پیدا کرده‌اید باید خشنود باشید، فرصت را غنیمت شمرده و سعی کنید خوشحال زندگی کنید. انیمیشن روح حرف‌های آشنا اما مهمی می‌زند که گاهی نیاز داریم آن‌ها را بشنویم. این فیلم به ما یادآوری می‌کند که زندگی کوتاه اما زیبا است و اگر رویایی دارید، نباید تسلیم شوید و همیشه این احتمال وجود دارد که به آن برسید.