صبح‌ها سخت از خواب بیدار می‌شوید؟ احتمالا ژن‌های شما مقصر هستند

نتایج مطالعه‌ای که شرکت ژنتیکی ۲۳andMe انجام داده نشان می‌دهد، که گرایش به سحرخیزی یا شب‌بیداری تا حدودی از قبل در ژن‌های ما نوشته شده است.

محققان این شرکت پی بردند که ۱۵ ناحیه در ژنوم‌ انسان به اکتساب ویژگی سحرخیزی مربوط هستند. در این میان هفت ناحیه‌ی دیگر هم ساعت زیستی یا ساعت بدن را تنظیم می‌کنند. «دیوید هایند» (David Hind)، یک ژنتیک‌شناس آماری و نویسنده‌ی این تحقیق می‌گوید: «من به تاثیر ژنتیک بر سلایق و رفتارهایمان علاقه دارم.»

ساعت زیستی چرخه‌ی ۲۴ ساعته‌ای از فعالیت‌های ما است که توسط مغز کنترل می‌شود. این ساعت به بدن ما می‌گوید که چه زمانی بخوابد و دیگر فرایندهای زیستی بدن‌مان را تنظیم می‌کند. ایجاد اختلال در این چرخه تنظیم خواب ما را به هم می‌زند و حتی ممکن است باعث بروز چاقی مفرط و افسردگی بشود. اما تاکنون تحقیقات مربوط به ساعت زیستی به جانوران محدود بوده‌اند و تعداد انگشت‌شماری مطالعه‌ی مختصر درباره‌ی ساعت زیستی انسان انجام شده است.

هایند و همکاران‌اش از DNA تعداد ۹۰ هزار داوطلب اطلاعاتی جمع‌آوری کردند. سپس محققان از شرکت‌کننده‌ها خواستند که به سوالات ساده‌ای پاسخ دهند تا معلوم شود که یک فرد سحرخیز هستند یا شب‌بیدار. محققان پاسخ شرکت‌کنندگان را با اطلاعات برگرفته از DNA آنها مقایسه کردند.

محققان پی بردند که وجود گونه‌‌ی خاصی از ژنوم در افراد احتمال سحرخیزی آنها را تا ۲۵ درصد بیشتر می‌کند.

دانشمندان پی بردند که وجود یکی از ۱۵ گونه‌‌ی ژنوم در این افراد، احتمال ویژگی سحرخیزی را در آنها به اندازه‌ی ۱۵ تا ۲۵ درصد افزایش می‌دهد. از طرف دیگر، ظاهرا سحرخیزی و جنسیت به هم مرتبط هستند. به عنوان مثال، این ویژگی در ۴۸٫۴ درصد از زنان مشاهده شد، در حالی که این رقم برای مردان ۳۹٫۷ درصد بود. همچنین محققان می‌گویند با افزایش سن گرایش به صبح‌بیداری بیشتر می‌شود. ۶۳٫۱ درصد از افراد بالای ۶۰ سال صبح زود را ترجیح می‌دادند. در این میان، تنها ۲۴٫۲ درصد از شرکت‌کنندگان زیر ۳۰ سال تمایل داشتند صبح زود بیدار شوند.

اما مطابق گفته‌ی یکی از استادان دانشگاه لودویگ-ماکسمیلیان در مونیخ، تفاوت میان افراد سحرخیز و شب‌بیدار چندان هم ساده نیست؛ و مثل اندازه‌ی کفش یا قد می‌ماند. اندازه‌ی کفش یا قد افراد دو قطبی نیست و چند اندازه‌ی مختلف وجود دارد. بین افراد خیلی کوتاه و خیلی بلند، افرادی با قدهای مختلفی هستند.

نحوه‌ی تاثیر ساعت زیستی بر افراد به عوامل مختلفی مثل نور خورشید، دما و همچنین ژن‌ها بستگی دارد. البته اینکه در یک پرسشنامه از افراد پرسیده شود که سحرخیز هستند با شب‌بیدار، یک روش عینی به حساب نمی‌آید؛ هرچند که می‌توان تا حدی این ویژگی‌ها را ارزیابی کرد.

از این گذشته ساعت زیستی متناسب با شرایط مختلف وفق می‌یابد و تغییر می‌کند. به همین دلیل افرادی که دچار پرواززدگی یا اختلال خواب شده‌اند، بعد از مدتی به حالت عادی برمی‌گردند. هرچند که گرایش به سحرخیزی یا بیدار ماندن در شب، تغییر ساعت زیستی را سخت‌تر می‌کند. اما شرایط زندگی و قرار گرفتن در معرض نور می‌تواند این گرایش‌ها را تغییر دهد.

البته ژنتیک‌شناسان می‌گویند، مطالعه‌ی مهمی مثل این، باعث می‌شود که دانشمندان تاثیر و اهمیت ژنتیک را بر ساعت زیستی جدی‌تر بگیرند.