درمان هموفیلی با ژن درمانی غیر ویروسی ممکن شد

به عنوان راهی برای درمان هموفیلی، محققان ژاپنی برای اولین بار، ژن درمانی را مستقیماً بدون استفاده از ناقل ویروسی به کبد بابون ها رساندند. نتایج این مطالعه نشان می ‌دهد: این روش بی‌خطر و مؤثر بوده و ممکن است به کشف روش جدیدی برای درمان بیماری منجر شود.

در سال های اخیر، ژن درمانی به عنوان وسیله ای برای درمان برخی بیماری های ارثی مانند فیبروز کیستیک، هموفیلی و بیماری سلول داسی شکل مورد بررسی قرار گرفته است. فرض ژن درمانی ساده است: جایگزین کردن یک ژن معیوب یا اضافه کردن یک ژن جدید در تلاش برای درمان بیماری یا بهبود توانایی سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با آن.

در ژن درمانی، مواد ژنتیکی از طریق حامل هایی به نام ناقل ها که معمولاً ویروس ها هستند به سلول ها منتقل می شود. ویروس ها به این دلیل استفاده می شوند که می توانند سلول های خاصی را شناسایی کرده و وارد آن ها شوند تا محموله ژنتیکی خود را تحویل دهند. اما اشکال اصلی استفاده از ناقل های ویروسی این است که می توانند باعث پاسخ ایمنی شدید شوند و می توانند برای سلول ها سمی باشند. استفاده از حامل های غیر ویروسی خطر چنین پاسخی را کاهش می دهد.

در یک کارآزمایی بالینی، محققان دانشگاه نیگاتا در ژاپن از ژن درمانی هیدرودینامیک، روشی جایگزین برای معرفی مواد ژنتیکی، بر روی بابون ها برای آزمایش ایمنی و اثربخشی یک درمان بالقوه برای هموفیلی استفاده کردند.

انتقال ژن هیدرودینامیکی شامل تزریق سریع حجم زیادی از محلول دی ان ای به بدن است. سرعت و حجم باعث ایجاد فشاری می شود که ماده ژنتیکی را وارد سلول ها می کند. تصور می‌ شود که ژن درمانی هیدرودینامیکی ساده‌تر و کارآمدتر از سایر روش‌های تحویل ژن است و در انتقال دی ان ای، آر ان ای، پروتئین‌ها و سایر ترکیبات مصنوعی به سلول‌های حیوانات کوچک موفقیت‌آمیز بوده است. در مطالعات قبلی، محلول دی ان ای به جریان خون تزریق شد، اما محققان از رویکرد مستقیم تری در مطالعه فعلی استفاده کردند.

محققان ماده ژنتیکی را مستقیماً به قسمتی از کبد بابون ها تزریق کردند. تحت هدایت اشعه ایکس، یک انژکتور تحت کنترل کامپیوتری محلول دی ان ای را به وریدهای کبدی (کبد) تزریق کرد تا یکی از چهار لوب کبد را هدف قرار دهد. محلول حاوی پلاسمید بیان کننده فاکتور IX، یک قطعه دایره ای کوچک از دی ان ای است که برای انتقال دی ان ای خارجی به داخل سلول ها استفاده می شود.

کمبود پروتئینی به نام فاکتور IX (FIX)، معروف به هموفیلی B، لخته شدن خون را مختل می کند. هموفیلی B از والدین به فرزندان منتقل می شود، اما حدود یک سوم موارد ناشی از یک جهش ژنتیکی خود به خود است. میزان خونریزی فرد و شدت خونریزی بستگی به مقدار FIX در پلاسمای خون دارد. درمان منظم پس از یک دوره خونریزی، بستری شدن در بیمارستان و انفوزیون وریدی مداوم فیکس غلیظ تا زمانی که خونریزی کنترل شود.

پس از بررسی اثربخشی این روش بر لخته شدن خون و غلظت پلاسمایی FIX، محققان دریافتند که بابون ها سطوح درمانی FIX را به مدت ۲۱۰ روز حفظ کردند. با توجه به ایمنی این روش، به غیر از افزایش گذرا در آنزیم های کبدی بلافاصله پس از تزریق محلول دی ان ای، محققان هیچ واکنش نامطلوب قابل توجهی مشاهده نکردند.

محققان قصد دارند به آزمایش ژن درمانی هیدرودینامیکی خاص لوب کبد خود بر روی گروه بزرگتری از حیوانات برای بهبود ایمنی ادامه دهند. با این وجود، دانشمندان می گویند که درمان جدید آنها می تواند یک روش درمانی جدید برای بیماران هموفیلی فراهم کند و مایلند به آزمایشات بالینی بروند.