افسردگی در کودکان؛ والدین چه کارهایی می‌توانند انجام دهند؟

اینکه بچه‌ها همیشه سرحال نباشند، با بداخلاقی رفتار کنند و یا گاهی احساس غمگینی کنند بسیار طبیعی است. اما زمانی که کودکان این رفتارها و حالت‌ها را برای مدت طولانی‌تری تجربه کنند، امکان افسردگی وجود دارد. درمان صحیح افسردگی در کودکان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. مراقبت صحیح می‌تواند از بدتر شدن اوضاع جلوگیری کرده و به کودک کمک کند تا احساس بهتری داشته باشد. اگر احساس غم و اندوه در کودکان بیشتر از چند هفته طول کشید، حتما در مورد آن با پزشک مخصوص کودک خود صحبت کنید تا در صورت نیاز روند درمان را آغاز کند.

چگونه افسردگی در کودکان را تشخیص دهیم؟

حالت‌های کودکان می‌تواند به والدین در تشخیص زودرس افسردگی کمک کند. والدین ممکن است متوجه برخی از این علائم در کودک خود شوند:

حالت غمگین یا بد؛ کودک ممکن است غمگین، تنها، ناراضی و یا بدخلق شود. کودک می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها این احساسات را تجربه کند. حتی ممکن است آن‌ها بیشتر از قبل عصبانی شوند.
خود انتقادی بودن کودک؛ کودکانی که دچار افسردگی هستند ممکن است احساس خوبی نسبت به خود نداشته باشند و مدام کارهای خود را زیر سوال ببرند. آن‌ها ممکن است جملاتی مانند : «من نمی‌توانم هیچ کاری را درست انجام دهم»، «من هیچ دوستی ندارم»، «من نمی‌توانم این کار را انجام دهم»، «برای من خیلی است» را مرتب در مورد خودشان به زبان بیاورند.
کمبود انرژی و تلاش؛ افسردگی در کودکان می‌تواند باعث تخلیه انرژی آن‌ها شود. آن‌ها ممکن است تلاش کمتری در مدرسه نسبت به قبل انجامم دهد و یا حتی انجام کارهای کوچک نیز می‌تواند تلاش بیش‌ از حد باشد. این کودکان ممکن است خسته به نظر رسیده، به راحتی تسلیم شده و یا دست از تلاش بردارند.
لذت نبردن از کارها؛ بچه‌ها ممکن است مثل قبل با دوستان خود سرگرم نشوند و یا نشانه‌هایی از لذت نبردن از بازی کردن نشان دهند. همچنین ممکن است آن‌ها تمایلی به انجام کارهایی که پیش‌تر آن‌ها را دوست داشتند و لذت می‌بردند، نداشته باشند
تغییر میزان خواب و تغذیه؛ افسردگی می‌تواند علاوه بر تغییر خلق و خو، بر خواب و تغذیه‌ی کودک نیز تأثیر بگذارد. در این حالت، کیفیت خواب کودک کاهش پیدا می‌کند و خسته به نظر می‌آید، حتی اگر به اندازه‌ی کافی خوابیده باشد. همچنین ممکن است تمایلی به خوردن غذا نداشته باشد و یا در حالاتی دچار پرخوری مفرط شود.
بروز درد فیزیکی؛ برخی از کودکان ممکن است درد معده و یا سایر دردهای فیزیکی را تجربه کنند که به دلیل افسردگی و عصبی بودن ایجاد شود. برخی دیگر ممکن است با وجود این‌که بیمار نیستند، حال‌شان خوب نباشد و روزهایی از مدرسه غایب شوند.

چه عواملی باعث بروز افسردگی در کودکان می‌شود؟

عوامل مختلف و متعددی می‌تواند باعث بروز افسردگی در کودک شما شود. برخی از کودکان به دلیل وجود ژن‌های خاص ممکن است نسبت به سایر همسن‌های خود نسبت به افسردگی حساس‌تر باشند. حتی وجود افسردگی در سایر اعضای خانواده می‌تواند از عواملی باشد که کودک شما نیز آن را تجربه کند. روبه‌رویی با مسائل استرس‌زا، فقدان و یا ضربه‌های روحی که کودکان ممکن است تجربه کنند می‌تواند بر سلامت روان آن‌ها تأثیر بگذارد.

داشتن حمایت بیشتر در دوران‌های دشوار، و کمک والدین به گذر کردن از این دوران‌ها می‌تواند به کاهش افسردگی و یا اثرات آن کمک چشم‌گیری کند، اما حتی کودکانی که از حمایت خوبی در طول زندگی و دوران کودکی خود برخوردار هستند نیز می‌توانند دچار افسردگی شوند. درمان به موقع می‌تواند به آن‌ها در بهبود و تجربه احساس بهتر کمک کند.

درمان افسردگی در کودکان چیست؟

درمان افسردگی کودکان، نوعی درمان شناختی رفتاری (CBT) است. مشاورها و یا روان‌پزشک‌های مخصوص کودکان به بچه‌ها کمک می‌کنند تا احساس حمایت و استقبال را به خوبی درک و تجربه کنند. آن‌ها از بچه‌ها می‌خواهند که در مورد افکار و احساسات خود صحبت کنند. معمولا در این روند درمانی از داستان، بازی، کتاب و… استفاده می‌شود. این ابزار‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا احساس راحتی بیشتری کنند و از روند درمان خود بیشترین بهره را ببرند. گاهی درمان کودک شامل حضور و مشارکت والدین نیز می‌شود.

والدین هرکاری را برای محافظت از فرزندان خود انجام می‌دهند اما متاسفانه بسیاری از کودکان، تروما را تجربه کرده اند. تروما رویداد و اتفاقی است که عمیقا ناراحت‌کننده، ترسناک و یا مضر باشد. مواردی مانند سو استفاده، خشونت، حوادث، از دست دادن خانه و یا والدین، داشتن یک بیماری جدی نیز می‌تواند به روان کودک شما آسیب بزند. تروما در واقع اتفاقات بسیار جدی هستند که باعث می‌شوند بچه‌ها نسبت به جان و امنیت خود ترس داشته باشند. پس از یک تروما یا ضربه‌ی روحی، اثرات عاطفی طولانی‌مدتی می‌تواند کودک شما را درگیر کند. برای برخی از کودکان، تروما می‌تواند منجر به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شود.

اما کودکان می‌توانند با بهره‌مندی از درمان صحیح و به موقع، بهبود پیدا کنند. کودکان همچنین نیازمند دریافت حمایت و آرامش بیشتری از طرف والدین خود هستند.

چگونه تروما بر کودکان تأثیر می‌گذارد؟

ترما بر حس ایمنی و اعتماد کودک تأثیر می‌گذارد. پس از گذراندن یک ضربه‌ی روحی، کودک هنوز هم می‌تواند احساس تنش یا ترس کند. برخی ممکن است احساس تنهایی، غمگینی، عصبانیت و یا گناه را تجربه کنند. آن‌ها ممکن است فکر کنند خودشان مقصر اتفاقاتی هستند که برایشان افتاده است. برخی از بچه‌ها ممکن است عزت نفس خود را از دست دهند و یا اندوه عمیقی را در وجود خود احساس کنند.

تروما همچنین می‌تواند بر خلق و خو، رفتار و خواب کودک نیز تأثیر بگذارد. برخی ممکن است بدخلق رفتار کنند یا غمگین به نظر برسند. برخی از کودکان ممکن است دچار مشکل می‌شوند و یا در مدرسه عملکرد بدتری دارند. برخی ترس‌های جدید یا مشکل در خواب پیدا می‌کنند. برخی از ‌آن‌ها خاطرات ناراحت‌کننده‌ای دارند که به آن‌ها فلاش‌بک می‌گویند. اغلب، بچه‌ها از چیزهایی که باعث یادآوری فلاش‌بک‌ها می‌شوند دوری و اجتناب می‌کنند.

پس از یک تروما، برخی از بچه‌ها ممکن است احساسات خود را به اشتراک بگذارند و در مورد آن‌ها صحبت کنند و برخی دیگر افکار و احساسات خود را با دیگران بیان نمی‌کنند. این کودکان ممکن است فکر کنند دیگران از آن‌ها انتظار دارند که بر اتفاقات و حس‌های خود غلبه کنند. این درحالی است که کودکان ممکن است کلماتی برای بیان احساسات خود پیدا نکنند. هرکدام از این دلایل باعث می‌شود تا والدین از حال درونی فرزند خود آگاهی نداشته باشند.
چگونه درمان به کودکانی که تروما را تجربه کرده‌اند کمک می‌کند؟

درمان راهی به کودکان می‌دهد تا با خیال راحت و بدون نگرانی احساسات خود را اشتراک بگذارند، داستان خود را بیان کنند و از طرف والدین حمایت شوند. در طول درمان بچه‌ها یاد می‌گیرند که در مورد آن‌چه تجربه کردند و پشت سر گذاشتند صحبت کنند. آن‌ها مهارت‌های مقابله و آرامش را یاد می‌گیرند. آن‌ها یاد می‌گیرند که طرز فکر و احساس خود را در مورد آسیب تنظیم کنند. آهسته آهسته رویارویی با اتفاقاتی که تجربه کردند را یاد می‌گیرند که قبلا از آن‌ اجتناب می‌کردند. درمان به بچه‌ها در پیدا کردن اعتماد به نفس و شجاعت کمک می‌کند.

کودک درمانی برای تروما، درمان شناختی رفتاری متمرکز بر تروما (TF-CBT) نامیده می‌شود. درمان شامل صحبت کردن، بازی و فعالیت‌های یادگیری است که باعث التیام بخشیدن تروما می‌شود. TF-CBT به والدین نیز در داشتن رفتار بهتر با کودک خود کمک می‌کند. طبیعی است که والدین از آن‌چه که بر فرزندشان گذشته است ناراحت شوند. در درمان، والدین نیز حمایت مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند و راه و روش‌های کمک به فرزندشان را می‌آموزند. در TF-CBT، والدین می‌توانند نقش بزرگ و پررنگی در بهبود فرزند خود داشته باشند. آن‌ها در طول درمان آموزش می‌بینند که بهتر به فرزند خود گوش دهند تا فرزندشان بتواند در مورد اتفاقات با آن‌ها صحبت کند و احساس نزدیکی کند. آن‌ها به فرزندشان کمک می‌کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای را در خانه تمرین کنند. والدین با پیشرفت فرزندشان در احساسات خود شریک هستند.
نتیجه‌گیری

اگر فکر می‌کنید فرزندتان افسرده است، با او در مورد افسردگی و غم و اندوه صحبت کنید. بچه‌ها ممکن است ندانند چرا این‌قدر غمگین هستند و چرا همه چیز برای‌شان سخت به نظر می‌رسد. بگذارید فرزندتان بداند که شما متوجه هستید که او دوران سختی را پشت سر می‌گذارد و شما برای کمک کردن در کنارش هستید. به حرف فرزندتان گوش دهید، حمایت و عشق خود را نسبت به او نشان دهید.

با پزشک فرزندتان ملاقات کنید. اگر به نظر می‌رسد حالت ناراحتی برای چندین هفته متوالی ادامه دارد، به پزشک کودک‌تان اطلاع دهید. این حالت به خودی خود همیشه به معنای افسردگی نیست. اگر متوجه تغییراتی در خواب، خوراک، انرژی و یا میزان تلاش کودک خود شده‌اید، اگر فرزندتان با فقدان، استرس بزرگ دست و پنجه نرم می‌کند حتما به پزشک کودک‌تان اطلاع دهید.

وقتی کودک شما با بداخلاقی رفتار می‌کند، سعی کنید صبور و مهربان باشید. با پزشک مخصوص کودک خود در مورد بهترین راه‌ها و روش‌هایی که باید مقابل کودک‌تان داشته باشید، مشورت کنید. پزشک به شما در مورد برقراری و داشتن رابطه‌ای آرام با فرزندتان به شما کمک خواهد کرد.

وقت خود را با فرزندتان به انجام کارهایی بگذرانید که هر دو از آن‌ها لذت می‌برید. به پیاده روی بروید، بازی و یا آشپزی کنید، داستان بخوانید، کاردستی درست کنید و یا به تماشای فیلم‌های خنده‌دار بپردازید. سعی کنید کار‌هایی را انجام دهید که به شما و فرزندتان در احساس نزدیکی کردن کمک کند.