آیا خوردن نوشابه‌های انرژی‌زا به کبد آسیب می‌زند؟

در یکی از تازه‌ترین گزارش‌های پزشکی که live-science منتشر کرده به یک مورد خاص اشاره شده: مرد ۵۰ ساله‌ای که پس از سه هفته مصرف مداوم نوشابه‌های انرژی‌زا، دچار بیماری حاد هپاتیت شده است. پرسش اینجاست که آیا این مشکل می‌تواند برای سایر افرادی که به طور مداوم از نوشابه‌های انرژی‌زا استفاده می‌کنند نیز می‌تواند اتفاق بیفتد؟

هپاتیت حاد یا التهاب کبد، می‌تواند به دلیل مصرف طیف وسیعی از داروها و مکمل‌های غذایی اتفاق بیفتد. بر اساس برخی از گزارش‌ها، مصرف یکسری ویتامین‌های خاص در این میان نقش بسزایی دارد. گزارش‌ها حاکی از آن هستند که در برخی مواقع مشکل به اندازه‌ای جدی است که حتی منجر به از دست دادن کبد می‌شود و ادامه مشکل می‌تواند حتی کشنده هم باشد. بر اساس اطلاعاتی که از بیمار مذکر ۵۰ ساله در مجله گزارش‌های بی‌ام‌جی BMJ Case Reports نقل شده، وی به پزشکان اورژانس گفته است که دو هفته بوده که احساس بیماری می‌کرده و با نشانه‌هایی از جمله درد در ناحیه شکم، بی‌اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و احساس مداوم بیماری دست به گریبان بوده است. بی‌ام‌جی BMJ Case Reports یکی از هفته‌نامه‌های مشهور پزشکی است که توسط گروه انتشاراتی بی‌ام‌جی منتشر می‌شود و سرپرست آن در حال حاضر فیونا گادلی است که از سال ۲۰۰۵ سمت سردبیری این هفته‌نامه معتبر را برعهده دارد.
آنفولانزا یا هپاتیت؟

روایت‌ها از بیمار ۵۰ ساله مذکور حاکی از آن است که وی در ابتدا تصور می‌کرده که به بیماری آنفولانزا مبتلا شده است اما نشانه‌های هشداردهنده از زمانی بروز کرده‌اند که رنگ ادرار وی به تیرگی گراییده و احتمال یرقان را در وی تقویت کرده. پزشکی که مسوولیت درمان این بیمار را برعهده داشته، در گزارش خود به همکارانش به مشکل زردی پوست و علت تشخیص یرقان نیز اشاره کرده. پزشکان بعد از تفحص از بیمار متوجه شده‌اند که وی هیچ نوع داروی خاصی مصرف نکرده اما یادآور شده که به مدت ۳ هفته مداوم روزی ۴ الی ۵ نوشابه انرژی‌زا مصرف می‌کرده است.

آزمایش‌های بالینی مشخص کرد که درد ناحیه شکم این بیمار در نزدیکی کبد است. یرقان نیز در اصل یک علامت مشکل کبد است و بر اساس داده‌های کتابخانه ملی پزشکی ایالات‌متحده U.S. National Library of Medicine زمانی اتفاق می‌افتد که کبد در عملکرد معمول‌اش یعنی شکستن سلول‌های خونی قرمز فرسوده دچار مشکل شده باشد.

پزشکان بر روی بیمار مشکوک فوق‌الذکر یکسری آزمایش‌های بیش‌تر مانند تست خون و بیوپسی کبد انجام دادند و متوجه شدند که این بیمار مبتلا به بیماری هپاتیت حاد است. در عین حال مشخص شد که بیمار از هپاتیت مزمن C هم رنج می‌برد که البته این مورد یک نوع متفاوت از عفونت کبد است. در ظاهر امر اینطور به نظر می‌رسد که نوشابه‌های انرژی‌زا مشکل اصلی این بیمار هستند و انگشت اتهام به طور مشخص به سمت یک ترکیب خاص آن‌ها یعنی ویتامین B3 نشانه رفته است.
ویتامین دردسرساز

پزشکان در توصیف علت این مشکل آورده‌اند که نوشابه‌های انرژی‌زایی که این فرد مصرف کرده است، حاوی ۴۰ میلی‌گرم ویتامین B3 بوده‌اند که این میزان ۲ برابر ۲۰ میلی‌گرمی است که به افراد توصیه شده‌است در طول یک روز مصرف کنند. از آنجایی که این بیمار در هر روز ۴ الی ۵ عدد نوشابه‌زا مصرف کرده لذا میزان دریافت ویتامین B3 این فرد در هر روز بین ۱۶۰ میلی‌گرم تا ۲۰۰ میلی‌گرم متغیر بوده است. تحقیقاتی که پیش‌تر انجام شده نیز نشان می‌دهد که مصرف بیش از ۵۰۰ میلی‌گرم ویتامین B3 تنها در یک روز می‌تواند تاثیرات مخربی بر کبد داشته باشد. پزشکان در بررسی وضعیت بیمار مذکور به این نکته اشاره کرده‌اند که با وجود اینکه میزان مصرف بیمار روزانه کم‌تر از ۵۰۰ میلی‌گرم بوده اما با این وجود این احتمال هست که «اثر تجمعی» ناشی از این ویتامین بر کبد بیمار تاثیر گذاشته باشد. بررسی‌ها نشان داد که این مورد یک موقعیت مشابه دیگر هم داشته و آن مورد نیز بیماری بوده که نه‌تنها بیش از اندازه از نوشابه‌های انرژی‌زا مصرف کرده بلکه حتی مشکل هپاتیت هم به وی عارض شده است. البته این مورد مشابه که در سال ۲۰۱۱ میلادی ثبت شده، متعلق به زنی بوده که در ظرف مدت ۲ هفته به صورت مداوم و هر روز از نوشابه‌های انرژی‌زا استفاده کرده و میزان دریافتی ویتامین B3 برای وی حدود ۳۰۰ میلی‌گرم روزانه تشخیص داده شده است.

با وجود اینکه پزشکان بر این نکته تاکید کرده‌اند که به غیر از ویتامین B3 سایر ترکیبات موجود در نوشابه‌های انرژی‌زا نیز می‌توانسته‌اند برای این افراد مشکل‌ساز باشند اما واقعیت این است که هنوز هیچ مدرک مستندی وجود ندارد که به طور دقیق نشان دهد آن ترکیبات چگونه بر کبد تاثیر منفی می‌گذارند. به همین دلیل کماکان متهم اول این پرونده دریافتی بیش از اندازه ویتامین B3 است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که بیمار مرد مذکور مجبور شده که به دلیل این مشکل ۶ روز در بیمارستان بستری شود و درست ۳ روز پس از قطع مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا نشانه‌های بهبودی در وی رویت شده است. با این وجود وی مجبور است که کماکان برای درمان هپاتیت خود با بیمارستان در ارتباط باشد.