معمای منشاء سیفلیس؛ بیماری مرگبار قرن ۱۶ پیش از سفرهای کلمب در آمریکا وجود داشت

مطالعه‌ای جدید با ارائه شواهدی از تنوع ژنتیکی هزار ساله، نشان می‌دهد بیماری سیفلیس منشا آمریکایی دارد و از طریق سفرهای کریستف کلمب به اروپا رسیده است.

تاریخچه‌ی سیفلیس، یکی از موضوعات پیچیده و پرابهام در علم پزشکی است و همواره در میان دانشمندان مورد بحث بوده است. منشا این بیماری آمیزشی که اروپا را در قرن شانزدهم به شدت تحت تاثیر قرار داده بود، هنوز به طور قطع مشخص نشده است.

براساس یافته‌های پژوهشی جدید، باکتری عامل بیماری سیفلیس، ترپونما پالیدوم، پیش از سفرهای کریستف کلمب به قاره‌ی آمریکا، در آن مکان وجود داشته و از تنوع بسیار بالایی برخوردار بوده است. یافته‌های جدید، از احتمال انتقال این بیماری از آمریکا به اروپا پشتیبانی می‌کند.

دو نظریه‌ی اصلی درباره‌ی منشا سیفلیس مطرح شده است: نظریه‌ی کلمبی که این بیماری را نتیجه‌ی سفرهای کلمب و انتقال آن از آمریکا به اروپا می‌داند و نظریه‌ی پیشاکلمبی که معتقد است این بیماری پیش از کشف قاره‌ی آمریکا، در اروپا وجود داشته است.

گروهی بین‌المللی از پژوهشگران برای بررسی دقیق‌تر نظریه‌های مطرح‌شده، نمونه‌های استخوانی باستانی از سراسر قاره‌ی آمریکا را مورد مطالعه قرار دادند که برخی به قرن سیزدهم تعلق داشتند. آن‌ها به دنبال شواهد ژنتیکی از باکتری ترپونما پالیدوم بودند که عامل سیفلیس و بیماری‌های مشابه است.

کریستن باس، دیرین‌آسیب‌شناس از موسسه‌ی ماکس پلانک، توضیح می‌دهد: «تا به امروز، ژنوم‌های مختلفی از خانواده‌ی سیفلیس از بقایای استخوانی بازسازی شده‌اند، اما این داده‌ها هنوز نتوانسته‌اند به پرسش‌های کلیدی درباره‌ی منشا این بیماری پاسخ دهند.»

پژوهشگران با استفاده از روش‌های پیشرفته از جمله استخراج دی‌ان‌ای و توالی‌یابی ژنوم، به شواهدی از تاریخچه‌ی طولانی و تنوع ژنتیکی این باکتری در مناطقی مانند مکزیک، شیلی، پرو و آرژانتین دست یافتند. سپس، پژوهشگران براساس مقایسه‌ی یافته‌ها با گونه‌های مدرن باکتری، نتیجه گرفتند که این باکتری احتمالاً هزاران سال پیش در این مناطق شکل گرفته و سپس، به مرور زمان به بیماری‌هایی مانند سیفلیس و دیگر امراض مرتبط تبدیل شده است. نتایج به‌دست‌آمده، به طور چشمگیری از نظریه‌ی کلمبی حمایت می‌کند.

سیفلیس پس از بازگشت مهاجران به اروپا، در این قاره شیوع پیدا کرد

به نظر می‌رسد سیفلیس پیش از رسیدن کلمب به اروپا، به بیماری بسیار خطرناک‌تری تبدیل شده بود. در اواخر قرن پانزدهم، با بازگشت مهاجران اروپایی از آمریکا، این بیماری نیز در قاره‌ی اروپا شیوع پیدا کرد و به همه‌گیری گسترده‌ای موسوم به «آبله بزرگ» منجر شد. این همه‌گیری فاجعه‌بار، مرگ، معلولیت‌های جسمی و بدشکلی‌های فراوانی را به دنبال داشت.

در ادامه، باس توضیح می‌دهد: «داده‌ها به‌وضوح نشان می‌دهد که سیفلیس و بیماری‌های مشابه آن از آمریکا منشا گرفته‌اند و انتقال آن‌ها به اروپا، در اواخر قرن پانزدهم با شواهد موجود همخوانی دارد.»

سیفلیس در کنار بیماری‌هایی مثل یاز، پینتا و بژل (سیفلیس غیرتناسلی اندمیک)، بخشی از گروه بیماری‌های ترپونمال است. پژوهش نشان می‌دهد که این بیماری‌ها، در نتیجه‌ی تکامل عوامل بیماری‌زای باستانی به وجود آمده‌اند که در قاره‌ی آمریکا وجود داشته‌اند.

شواهدی از ضایعات استخوانی مشابه سیفلیس در اسکلت‌های اروپایی پیش از سال ۱۴۹۲ نیز وجود دارد، اما هنوز مشخص نیست که آیا این ضایعات واقعاً با سیفلیس در ارتباط هستند یا خیر. فناوری‌های پیشرفته‌تر تحلیل دی‌ان‌ای، ممکن است در آینده بتوانند پاسخ واضحی برای این پرسش داشته باشند.

همچنین، اشکال مختلفی از سیفلیس نیز ممکن است در طول تاریخ در نقاط مختلف جهان وجود داشته باشد. با این وجود، شواهد موجود به طور جدی از ارتباط میان شیوع این بیماری در اروپا و نظریه‌ی کلمبی پشتیبانی می‌کنند.

پژوهشگران تأکید می‌کنند که برای درک بهتر تاریخچه‌ی بیماری سیفلیس، به پژوهش‌های گسترده‌تری در مناطق مختلف جهان، از جمله آمریکا، اروپا و آفریقا نیاز است. این قبیل مطالعات می‌توانند به دانشمندان کمک کنند تا درک بهتری از منشا سیفلیس و بیماری‌های مشابه به دست آورند.

یوهانس کراوزه، زیست‌شیمی‌دان از موسسه‌ی ماکس پلانک، می‌گوید: «جست‌وجو برای کشف اشکال اولیه‌ی این بیماری ادامه دارد و دی‌ان‌ای باستانی، ابزار بسیار ارزشمندی در این مسیر خواهد بود.»

در پایان، کراوزه اشاره می‌کند: «چه بسا بیماری‌های قدیمی‌تری نیز پیش از ظهور خانواده‌ی سیفلیس در سراسر جهان در میان انسان‌ها یا حیوانات دیگر وجود داشته و هنوز ناشناخته مانده‌اند.»