کشف فسیل کمیاب وارونه از جانوری باستانی که پیش از دایناسورها زندگی می‌کرد

فسیل‌هایی از موجودات ۴۴۴ میلیون ساله که بدن‌هایشان به صورت وارونه حفظ شدند، در آفریقای جنوبی کشف شدند.

دانشمندان در مطالعه‌ای جدید، دو نمونه از یک فسیل ۴۴۴ میلیون ساله‌ی وارونه را با بافت نرم به‌خوبی حفظ‌شده پیدا کرده‌اند. برخلاف بیشتر فسیل‌ها، عضلات و دستگاه گوارش این موجود (به‌جز پوسته سخت‌تر آن) در رسوب‌های باستانی حفظ و به سنگ تبدیل شده‌اند. به همین دلیل، به چنین فسیل‌هایی «وارونه» گفته می‌شود.

فسیل یادشده که در فاصله‌ی ۴۰۲ کیلومتری از شمال کیپ‌تاون در آفریقای جنوبی کشف شده، گونه‌ای جدید از بندپایان چندبخشی است که ممکن است در آب‌های کم‌اکسیژن زندگی کرده باشد. محققان این گونه جدید را کربوس سوزانا (Keurbos susanae) نام‌گذاری کردند و فسیل را به افتخار مادر کاشف آن «سو» لقب دادند.

سارا گابوت، دیرینه‌شناس دانشگاه لستر بریتانیا و نویسنده اصلی پژوهش در بیانیه‌ای گفت:

سو یک شگفتی وارونه‌ی بدون پا و بدون سر است. نکته شگفت‌انگیز این است که داخل بدن این موجود مانند یک کپسول زمان معدنی‌شده است؛ به طوری که عضلات، زردپی‌ها، تاندون‌ها و حتی دستگاه گوارش همگی با جزئیاتی غیرقابل تصور حفظ شده‌اند و با این حال، پوسته سخت، پاها و سر آن بیش از ۴۴۰ میلیون سال قبل از بین رفته‌اند.

محققان فسیل‌ها را بیش از ۲۰ سال پیش در سازند شیل سوم (Shale Soom)، مکانی که به دلیل وجود فسیل‌های با بافت نرم و به‌خوبی حفظ‌شده مشهور است، کشف کردند. آن‌ها امیدوار بودند نمونه‌های بیشتری پیدا کنند، اما مشخص شد که فسیل‌های این گونه بسیار نادر هستند.

رسوب‌های خاک و گل و لای که سو در آن حفظ شده بود، در کف یک دریای باستانی رسوب کرده‌اند؛ اقیانوسی که میزان اکسیژن کمی داشته اما غنی از سولفید هیدروژن محلول و اسیدی بوده است. این امر نشان می‌دهد که کربوس سوزانا ممکن است برای زندگی در محیط‌های کم‌اکسیژن سازگار شده باشد.

سو متعلق به دوره انقراض بزرگ اواخر اردویسین (۴۴۳ میلیون سال پیش) است؛ زمانی که دمای سرد و پیشروی یخچال‌های طبیعی باعث نابودی تقریباً ۸۵ درصد از گونه‌های دریایی شد.

محققان هنوز در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه بافت‌های نرم در فسیل‌هایی مانند کربوس سوزانا در شیل سوم حفظ شده‌اند. مواد معدنی رسی ممکن است در این فرآیند نقش داشته باشند، همان‌طور که کلسیم فسفات، ترکیبی که معمولاً در عضلات فسیل‌شده یافت می‌شود، ممکن است مؤثر باشد. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که صدف‌ها و اسکلت‌های خارجی گونه‌هایی که در شیل سوم حفظ شده‌اند، در اقیانوس اسیدی آن زمان حل شده‌اند.

از آنجا که نمونه کربوس سوزانا به‌صورت وارونه فسیل شده، دانشمندان هنوز از تاریخ تکاملی این گونه یا مقایسه آن با سایر فسیل‌های هم‌دوره‌اش مطمئن نیستند. گابوت در بیانیه‌ای گفت:

اکنون مطمئن هستیم که فسیل متعلق به یک بندپای دریایی ابتدایی بوده است، اما روابط تکاملی دقیق آن همچنان به شکلی ناامیدکننده مجهول باقی مانده‌اند. تنه قطعه‌قطعه این فسیل نشان می‌دهد که احتمالاً دارای نوعی اندام حرکتی بوده، اما برای مقایسه سو با گونه‌های فسیلی شناخته‌شده، باید نمونه‌ای پیدا شود که بخشی از اسکلت خارجی آن حفظ شده باشد.

فعالیت‌های معدنی اخیر باعث مدفون‌شدن محل کشف سو شده است، بنابراین تیم تحقیقاتی معتقد است که احتمال یافتن نمونه‌های دیگری از همین گونه با پاها یا سر سالم، بسیار کم است. گابوت گفت:

همیشه امید داشتم نمونه‌های جدیدی پیدا کنم، اما به نظر می‌رسد که پس از ۲۵ سال جست‌وجو، این فسیل فوق‌العاده نادر است. پس دیگر نمی‌توانم بیش از این صبر کنم.

گابوت با شوخی گفت که این فسیل را به نام مادرش نام‌گذاری کرده، زیرا یک نمونه‌ به‌خوبی حفظ‌شده است! اما دلیل واقعی این است که مادرش همیشه به او می‌گفت باید حرفه‌ای را دنبال کند که باعث خوشحالی‌اش شود، حالا آن حرفه هرچه که باشد تفاوتی ندارد. برای گابوت، حفاری سنگ‌ها، یافتن فسیل‌ها و سپس تلاش برای درک این که آن‌ها چگونه زندگی می‌کردند و چه چیزی در مورد حیات باستانی و تکامل روی زمین به ما می‌گویند، باعث رضایت است.