قنات عجیب قصبه کجاست؟
قنات روش ابتکاری و منحصربه فرد در زمینه مهندسی آبرسانی با توجه به شرایط اقلیمی ایران و مظهر تمدن در ایران باستان است.
در حال حاضر هزاران رشته قنات در سراسر ایران وجود دارد که بسیاری از آن‌ها همچنان در حال بهره‌برداری هستند.
قنات‌های گناباد به دو گروه کوهستانی و دشت تقسیم می‌شوند. قنات‌های کوهستانی گناباد که معمولا در میان دره‌های شیب‌دار حفر شده‌اند از آب باران و برف تغذیه می‌شوند.
میزان آبدهی آن‌ها بین ۱ تا ۲۵ لیتر در ثانیه است.
طول این قنات‌ها بین ۵۰ تا ۵۰۰ متر و مادرچاه آن‌ها از ۳ تا ۲۰ متر عمق دارد، اما قنات‌های دشت که در زمین‌های نسبتا هموار حفر شده‌اند باید در مسیری طولانی پیش روند تا به سفره آب‌های زیرزمینی برسند؛ بنابراین دارای چنان عظمتی هستند که گویی از حیطه توانایی بشر خارج هستند.
قنات قصبه عظیم‌ترین قنات گناباد و شاید یکی از عجایب ایران و تاریخ تمدن بشر باشد که از گذشته‌های دور توجه بسیاری را به خود جلب کرده است
معماری قنات گناباد به قدری متفاوت و جالب است که حتی نظر جهانیان را به خود جلب کرده است.
طول این کاریز ۳۳ کیلومتر و عمق آن ۳۰۰ متر و دارای دو رشته اصلی است که به آن‌ها قصبه و دولاب می‌گویند. این کاریز در کل از ۴۷۲ میله چاه تشکیل شده است.
چیزی که موجب حیرت همه شده این است که چگونه ممکن است انسان در آن دوره بدون امکانات بتواند قنات قصبه با عظمتی را بدون هیچ خطا و نقصی ایجاد کند! قدمت این قنات به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش می‌رسد و نمادی از تمدن و نبوغ ایرانیان آن دوره است.
مادر چاه به بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین چاه در هر رشته قنات می‌گویند. به عبارتی دیگر مادر چاه دورترین چاه از دهانه اصلی یا همان مظهر قنات است.
وقتی شروع به ساخت قنات در پای کوه‌ها و دامنه‌های شیب دار (همان سطح زمین خشک) می‌کنند، در انتها به مادر چاه می‌رسند.
قنات قصبه چون پر آب و عمیق است هر چه به قسمت‌های آخر نزدیک می‌شود دچار مشکل نشت آب از جداره‌ها می‌شود.
گمانه به اولین چاهی می‌گویند که در قنات قصبه حفر می‌شود. حفر گمانه را با هدف اطلاع پیدا کردن مقنی از مقدار آبدهی قنات و ظرفیت سفره آب زیرزمینی انجام می‌دهند.
عمق گمانه در هر بخش نسبت به عمق سفره آب زیرزمینی متفاوت است.
اگر گمانه در عمق پیش‌بینی‌شده توسط مقنی به سفره آب زیرزمینی برسد مادر چاه قنات محسوب می‌شود؛ در غیر این صورت کسی که قنات را حفر می‌کند یا همان مقنی باید به کندن زمین ادامه دهد تا به مادر چاه برسد.
این قنات از حیرت‌انگیزترین پدیده‌های ساخت دست بشر و نمادی از همنوایی بشر با طبیعت است که از جاهای دیدنی گناباد به شمار می‌آید و در حاشیه جنوب‌غربی شهر و کیلومتر یک مسیر گناباد به کاخک و در فاصله ۲۷۱ کیلومتری جنوب شهر مشهد واقع است.
این قنات که مربوط به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش است در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز واقع شده است.
این قنات به طول ۳۳ کیلومتر، از دو رشته اصلی به نام قصبه و دولاب تشکیل شده که مجموعا ۴۲۷ میله چاه دارد.
حفر کانالی بدین عظمت با ژرفای مادر چاه ۳۴۰ متر و حجم افزون بر ۷۳ میلیون متر مکعب خاکبرداری در عمق ۳۰۰ متری، آن هم بدون کمترین خطا در مسیر با شیب‌بندی از زمان هخامنشیان، یک شاهکار بی‌نظیر در سراسر جهان است.
این قنات شگفت‌انگیز یکی از پر آب‌ترین قنات‌های ایران بوده و دبی آب آن که حدود ۱۵۰ لیتر بر ثانیه است، تقریبا در تمام طول سال ثابت است.
آب این قنات در گذشته تا ۳۴ کیلومتری شمال مظهر آن منتقل می‌شده و سطح وسیعی از اراضی کشاورزی را سیراب می‌کرده است.
این کاریز که یکی از شاهکارهای آبی جهان و مکان‌های دیدنی استان خراسان رضوی است از دو رشته‌ی اصلی و شش شاخه‌ی فرعی تشکیل شده و مادرچاه آن در دامنه‌ی شمالی سیاه کوه و خروجی کنونی قنات در جنوب محله‌ی معروف به قصبه شهر (کوی شرقی) قرار دارد.
قنات عجیب قصبه کجاست؟
قنات قصبه گناباد از میانه اراضی کوی شرقی گناباد در سمت جنوب‌غربی از محلی معروف به «برج علی ضامن») از داخل رسوب‌های ریزدانه آغاز شده و به طول کلی ۳۳۱۳۳ متر در یک رشته اصلی «قصبه» و چهار رشته منشعب از آن دولاب کهنه، دولاب نو، رشته فرعی اول قصبه و رشته فرعی دوم نام دارد.
آدرس: ایران، استان خراسان رضوی، گناباد، کیلومتر یک مسیر گناباد به کاخک
سفر با خودرو شخصی از تهران به گناباد بدون توقف در مسیر تقریبا ۱۰ ساعت طول می‌کشد چون مسافت تهران تا گناباد ۹۱۰ کیلومتر است.
پس خودتان را برای یک سفر جاده‌ای طولانی آماده کنید!
مسیرهای دسترسی به گناباد و قنات قصبه با خودرو شخصی از تهران به ترتیب زیر هستند:
از سمت شمال: جاده مشهد – تربت حیدریه
