شوک به جامعه علمی: تلسکوپ جیمز وب درمعرض کاهش بودجه چشمگیر قرار دارد

تلسکوپ فضایی جیمز وب در اوج موفقیت است، اما ناسا با کاهش ۲۰ درصدی بودجه، آینده‌اش را تهدید می‌کند. آیا این شاهکار علمی قربانی کمبود بودجه خواهد شد؟

گروهی از دانشمندان که مسئولیت جیمز وب، بزرگ‌ترین و قدرتمندترین تلسکوپ فضایی ناسا را بر عهده دارند، اکنون با احتمال کاهش چشمگیر بودجه مواجه شده‌اند و این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که مأموریت اولیه‌ی این تلسکوپ انقلابی، هنوز در نیمه‌ی راه قرار دارد.

مدیران پروژه تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST)، مأمور شده‌اند تا خود را برای کاهش ۲۰ درصدی بودجه آماده کنند. کاهش بودجه بر تمام جنبه‌های عملیاتی این رصدخانه که تحت مدیریت «مؤسسه علمی تلسکوپ فضایی (STScI)» در مریلند قرار دارد، تأثیر خواهد گذاشت. کاهش بودجه در شرایطی پیش آمده است که تقاضا برای استفاده از تلسکوپ به اوج خود رسیده؛ به‌طوری که ستاره‌شناسان معادل ۹ سال زمان رصد با تلسکوپ را در یک سال درخواست می‌کنند.

تام براون، مدیر دفتر مأموریت وب در مؤسسه علمی تلسکوپ فضایی، در نشست انجمن نجوم آمریکا که ماه گذشته در نشنال هاربر برگزار شد، اظهار داشت: «ناسا در تمام بخش‌ها با محدودیت‌های بودجه مواجه شده و از مؤسسه خواسته است که کاهشی چشمگیر درحدود ۲۰ درصد برای بودجه‌ی عملیاتی مأموریت در نظر بگیرد. اگر این کاهش به مرحله‌ی اجرا برسد، بر تمامی بخش‌های مأموریت تأثیر خواهد داشت.»

جیمز وب اکنون در دوره اوج فعالیت و در میانه راه مأموریتی ۱۰ ساله به‌سر می‌برد

بودجه‌ی درخواستی ناسا برای سال ۲۰۲۵ که مجموعاً ۲۵٫۴ میلیارد دلار برآورد شده، ۳۱۷ میلیون دلار را به تلسکوپ جیمز وب و همچنین تلسکوپ فضایی هابل و رصدخانه پرتو ایکس چاندرا، اختصاص داده است.

اما کاهش بودجه به جیمز وب محدود نمی‌شود. برنامه‌ی تلسکوپ هابل نیز با کاهش ۲۰ درصدی بودجه مواجه خواهد شد. علاوه بر این، بودجه‌ی مأموریت چاندرا که در حال نزدیک‌شدن به خط پایان است، از ۴۱٫۱ میلیون دلار در سال جاری به ۵٫۲ میلیون دلار در سال ۲۰۲۹ کاهش خواهد یافت.

اما برخلاف هابل که امسال ۳۵ ساله می‌شود و چاندرا که از سال ۱۹۹۹ در مدار است، جیمز وب در اوج دوران درخشش خود، اکنون در میانه‌ی راه مأموریت ۱۰ ساله‌ی اولیه قرار دارد. به‌گفته‌ی ناسا، این مأموریت می‌تواند تا بیش از ۲۰ سال ادامه داشته باشد. مأموریت جیمز وب، نتیجه‌ی همکاری بین‌المللی میان ناسا، آژانس فضایی اروپا (ESA) و آژانس فضایی کانادا (CSA) است.

روند ساخت تلسکوپ جیمز وب با چالش‌های زیادی همراه بوده است. این پروژه که ۱۰ میلیارد دلار هزینه در برداشت، با افزایش هزینه‌ها و تأخیرهای متعدد روبه‌رو و در مقطعی از زمان، حتی به لغو کامل نیز نزدیک شد. در سال ۲۰۱۱، کمیته تخصیص بودجه مجلس نمایندگان پیشنهاد لغو این پروژه را مطرح کرد، اما پس از حمایت گسترده‌ی دانشمندان و سیاستمداران، از این تصمیم عقب‌نشینی شد. در نهایت، تلسکوپ جیمز وب در روز کریسمس ۲۰۲۱ به فضا پرتاب شد.

تلسکوپ جیمز وب از زمان آغاز به کار، عملکردی فراتر از حد انتظار داشته است. این رصدخانه توانسته است به اعماق کیهان بنگرد، کهکشان‌های دوردست و سیارات فراخورشیدی را مشاهده کند و حتی منظومه شمسی خودمان را نیز از نزدیک مورد بررسی قرار دهد.

ماکارنا گارسیا مارین، دانشمند پروژه وب، در نشست خبری اعلام کرد: «به‌طور خلاصه، مأموریت جیمز وب به تمام وعده‌هایش عمل کرده است و در تمامی حوزه‌های علمی، در حال ارائه‌ی پیشرفته‌ترین یافته‌ها است.»

کاهش ۲۰ درصدی بودجه، تمام فعالیت‌های علمی رصدخانه را تحت تأثیر قرار خواهد داد. گروه‌های ارزیابی پیشنهادهای علمی، تحلیل داده‌ها، بهره‌وری رصدخانه و رفع مشکلات فنی، همگی با پیامدهای کاهش بودجه روبه‌رو خواهند شد. علاوه بر این، فعالیت‌های علمی و اطلاع‌رسانی به جامعه علمی و عموم مردم نیز ممکن است محدود شود.

تغییرات بودجه احتمالاً از ماه اکتبر، هم‌زمان با آغاز سال مالی جدید، اعمال خواهند شد. اظهارات براون در نشست انجمن نجوم آمریکا درست پیش از آغاز ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ مطرح شد. در هفته‌های بعدی، ترامپ «وزارت کارایی دولت» را به ریاست ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس‌ایکس، تأسیس کرد که هدف آن کاهش هزینه‌های دولتی عنوان شده است.

وزارتخانه کارایی دولت که با نام دوج (DOGE) شناخته می‌شود، بعضی از نهادهای دولتی را تعطیل کرده است. یکی از این نهادها، «آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده» بود که در موقعیت‌های بحران و بلایای طبیعی، به کمک دیگر کشورها می‌شتافت. همچنین، این وزارتخانه کاهش شدیدی در نیروی کار فدرال اعمال کرده است. در مقطعی، نزدیک به هزار موقعیت شغلی در ناسا، در معرض حذف قرار داشت. اما به نظر می‌رسد که این مشاغل فعلاً محفوظ مانده‌اند.

ترامپ، یک کارآفرین میلیاردر آمریکایی به نام «جرد آیزاکمن» را که تاکنون دو بار با مأموریت‌های خصوصی اسپیس ایکس به فضا سفر کرده، به‌عنوان مدیر بعدی ناسا برگزیده است. با این وجود، انتصاب آیزاکمن هنوز تأیید نشده و در حال حاضر، ناسا تحت مدیریت «جنت پترو»، سرپرست موقت کنونی و مدیر پیشین مرکز فضایی کندی، اداره می‌شود.